بولتن علمی

راهنمای مصرف خوراک میگوی در آبهای با شوری بالا

کاتالوگ راهنمای خوراک میگوی

Litopenaeus vannamei

مخصوص پرورش در آبهای با شوری بالا

تصویر شماره 1

این خوراکها از نظر علم تغذیه بالانس شده اند و برای حد اقل FCR و رشد اپتیمم طراحی شده است. هدف بدست آوردن رشد بهتر و FCR کمتر از طریق کاهش تغذیه می باشد.
به هر حال ،جهت حصول این نتایج یک مدیریت صحیح تغذیه به شدت مورد نیاز می باشد.
افزایش غذادهی یا غذادهی در مواقعی که میگو در شرایط مناسبی به سر نمی برد تنها باعث افزایش FCR ، کاهش کیفیت آب و سرعت رشد مشابه یا حتی کمتر خواهد بود.

تصویر شماره 2

تذکرات:

این جدول غذادهی باید تنها به عنوان یک راهنما و حداکثر میزان غذادهی استفاده گردد. شرایط خاص مزرعه می‌تواند بر میزان غذادهی مؤثر باشد. ذیلا شاخص‌هایی جهت تنظیم میزان غذادهی آمده است:

  1. همزمانی پوست اندازی، پوست اندازی همه میگوها باید در یک زمان صورت پذیرد. میزان غذادهی باید تا حدود 50 درصد در هنگام پوست اندازی کاهش یابد.
  2. مشکلات اکسیژن، هنگامی که اکسیژن محلول در صبحگاه خیلی پایین باشد (کمتر از 4 ppm)، غذادهی وعده شب و عصر باید لغو گردد. میزان غذادهی هر وعده باید به همان اندازه باقی بماند، بنابراین میزان غذادهی داده شده به صورت متناسب کاهش می یابد.
  3. سینی های غذادهی: سینی های غذا باید بعد از 30 دقیقه کنترل شوند. چنانچه کل غذا مصرف نشده باشد، میزان غذای روز بعد باید به میزان 10 درصد کاهش یابد. چنانچه برای دو روز متوالی ، تمام سینی های غذا بعد از 30 دقیقه کاملا خالی شده باشند، میزان غذادهی می تواند به میزان 10 درصد افزایش یابد .
  4. چنانچه میزان رشد مشاهده شده از میزان مورد انتظار کمتر باشد، میزان غذادهی باید به طور متناسب کاهش یابد. به عنوان مثال یک میگوی 10 گرمی که تنها 1.2 گرم رشد می‌کند، تنها باید به میزان 3.17 درصد بجای 3.7 درصد غذادهی شود (). همواره از میانگین دو هفته قبل از پوست اندازی استفاده نمایید.
  5. هنگامی که دما بالای 34 درجه سانتیگراد باشد، وعده غذای 1 یا 3 بعد از ظهر را لغو نمایید.

6- هنگامی که دما پایینتر از 26 درجه سانتیگراد باشد، به ازای هر درجه سانتیگراد کمتر از 26 حدودا 20 درصد میزان غذادهی را کاهش دهید . به عنوان مثال چنانچه دما 24 درجه سانتیگراد باشد ، میزان غذادهی باید 4 درصد باشد، تنها 2.4 درصد غذادهی نمایید (4% ´60%).

زمانهای غذادهی:
دو مرتبه در روز: 50 درصد خوراک ساعت 7 صبح و 50 درصد ساعت 4 بعد ازظهر.
چهار مرتبه در روز: 30 درصد خوراک ساعت 7 صبح، 20 درصد ساعت 1 بعد ازظهر، 30درصد ساعت 7 بعد ازظهر و20 درصد ساعت 1 بامداد.
شش مرتبه در روز: 20 درصد ساعت 7 صبح، 15 درصد ساعت 11 صبح، 15 درصد ساعت 3 بعد از ظهر، 20 درصد ساعت 7 بعد از ظهر، 15 درصد ساعت 11 بعد از ظهر و 15درصد ساعت 3 بامداد.
چنانچه یک وعده غذادهی به علت پائین بودن اکسیژن محلول یا بالا بودن دما، میزان غذادهی در وعده های بعدی نباید افزایش یابد. بنابراین میزان کل غذادهی کاهش خواهد یافت.
محاسبه برآورد توده زنده (بیوماس) استخرها:
-از تور ماشک جهت گرفتن میگوها در نواحی مختلف یک استخر استفاده نمایید. سطح تحت پوشش تور را برآورد نمایید و تعداد میگوها را شمارش نمایید. میانگین بگیرید و سپس در مساحت کل استخر ضرب نمایید. جهت بدست آوردن تعداد میگوها عدد بدست آمده را با تعداد پست لارو ذخیره سازی شده مقایسه نمایید.
-میگوها را وزن کنید و سپس وزن متوسط میگوها را بدست آورید.

تصویر شماره 3

اين جدول نمونه از چگونگي ثبت و كنترل ميزان غذادهي است. با برآورد توده زنده (بيوماس) هفتگي ومقايسه آن با هفته گذشته، مي تواند FCR نظري هفته گذشته خود را بدست آورد.
برآورد توده زنده (بيوماس) = ميانگين وزن ´ تعداد ميگوها
FCR هفتگي = ميزان كل غذادهي هفتگي ÷ (توده زنده برآورد شده اين هفته Kg – توده زنده برآورد شده هفته گذشته Kg)
چنانچه اين FCR خيلي بالا باشد (<2) يا خيلي پائين باشد (>1)، مزرعه دار مي تواند ميزان غذادهي خود را تنظيم نمايد.
از آنجائيكه برخي شرايط (پوست اندازي يا خطاي نمونه برداري) مي توانند بر نتايج يك هفته تأثير داشته باشند، جهت بدست آوردن نتايج صحيح توصيه مي گردد ميانگين دو تا سه هفته گذشته را بدست آوريد.

دفترچه راهنمای مصرف خوراک ماهی قزل آلا

مروری کوتاه بر تغذيه ماهی
از آنجا كه بيشترين هزينه‌های پرورش و توليد ماهيان مربوط به تامين غذا است، لذا توجه به مسائل تغذيه‌ایی مانند روش توليد خوراک (با دستگاه اكسترودر، با دستگاه پرس پلت و…) تركيب شيميايي خوراک، مقدار خوراک، نوع خوراک و زمان غذا دهي و رابطه خوراک دهي با عواملی مانند ميزان اكسيژن محلول در آب، درجه حرارت آب و اندازه ماهی بسيار حائز اهميت می‌باشد.

از آنجا كه بيشترين هزينه هاي پرورش و توليد ماهيان مربوط به تامين غذا است، لذا توجه به مسائل تغذيه‌ایی مانند روش توليد خوراک (با دستگاه اكسترودر، با دستگاه پرس پلت و…) تركيب شيميايي خوراک، مقدار خوراک، نوع خوراک و زمان غذا دهی و رابطه خوراک دهی با عواملي مانند ميزان اكسيژن محلول در آب، درجه حرارت آب و اندازه ماهي بسيار حائز اهميت می‌باشد.

همانطور كه می‌دانيم ماهيان جانوران خونسردی هستند كه شدت متابوليسم و سوخت و ساز بدن آنها بستگی به درجه حرارت محيط و يا آبی كه در آن زندگي می كنند دارد. با افزايش دمای آب تنفس ماهيان بيشتر و سريعتر شده و دريافت و دفع مازاد غذايی نيز سريعتر صورت مي‌گيرد. ميزان تحمل ماهيان به گرما به نوع و گونه آنها بستگي دارد. ماهيانان گرم آبی در مقابل افزايش دما قدرت تحمل بيشتری دارند اما ماهيان سرد آبی تا حد مشخصی ميت‌وانند افزايش درجه حرارت را تحمل نمايند، در صورت افزايش دما آب ميزان حلاليت گازهاي محلول در آب كاهش می‌يابند، تنفس و تغذيه آنها مختل و رشد متوقف شده و نهايتا مرگ و مير اتفاق خواهد افتاد. از سوی ديگر با كاهش درجه حرارت آب، نسبت هضم و جذب در ماهيان رو به كاهش رفته بطوريکه ماهيان از خوردن غذا پرهيز می‌نمايند. لذا براي ماهيان سرد آبي مانند قزل آلا رنگين كمان و خال قرمز بهترين درجه حرارت آب را 12 الي 16 درجه سانتيگراد با ميزان12-7 ميلي گرم در ليتر اكسيژن ميدانند. ماهيان قزل آلا يك ماهي شكارچي هستند كه بوسيله قوه بينايی طعمه يا خوراک خود را انتخاب و آن را می‌بلعد.

در حال حاضر كارخانه خوراک 21 بيضاء انواع خوراک های ماهيان سرد آبی، گرم آبي، ماهیان خاویاری، ماهیان زينتی و میگو را بااستفاده از تكنولوژی نوين اكستروژن و با بهره گيری از آخرين روشهای جيره نويسی، تهيه، توليد و کنترل می‌نمايد.

توليد خوراک در دنيا به روش اكستروژن به حدود 40 سال قبل برمي‌گردد ولی در ايران شركت تعاونی تولیدی 21 بيضاء براي اولين بار موفق به توليد خوراک ماهی با استفاده از اين سيستم شد اين تكنولوژي نه تنها باعث پيشرفت چشمگير در توليد خوراک آبزيان و ساير حيوانات شده است بلكه نقش مهمی در بهره برداري از منابع و كاهش اتلاف منابع غذایی، افزايش راندمان توليد و تخريب محيط زيست را در بر دارد. فرآيند اكستروژن در حقيقت پردازش مواد اوليه خوراكی با دماي بالا در مدت زمان كوتاه تحت شرايط تركيب رطوبت، حرارت و فشار است. درفرآيند توليد خوراک به روش اكستروژن مود اوليه و يا خوراك كامل تحت افزايش فشار پيوسته (بنا به ضرورت بين 40-10 بار) پخته شده و سپس به دليل افت فشار ناگهانی مواد منبسط می‌گردد و حالت متخلخل می‌يابد. خوراک اكستروژن شده علاوه بر داشتن تمامی مزايای خوراک پلت به دليل عدم تفكيک اجزاء و همگن بودن يكنواخت ،حمل و نقل با كمترين ميزان خاكه و تغذيه بهتر و افزايش قابليت هضم خوراك تاثير بسزايي در افزايش راندمان توليد را دارا می‌باشد.

خوراکهای توليدی اين شركت داراي ويژگيهای منحصر به فردي است كه تا كنون کمتر غذای توليدی آبزيان در داخل كشور دارای تمام اين ويژگی‌ها بوده است.

10 ويژگی منحصر به فرد خوراک مخصوص ماهی قزل آلا توليد شده اين شرکت به شرح زير می‌باشد:

  1. بهبود چشمگير ضريب تبديل غذايی
  2. عاری بودن از مواد ضد تغذيه‌ايی و کليه ميکروب‌های بيماريزا
  3. تأمين تمامی احتياجات غذايی ماهی قزل آلا همراه با افزايش مدت زمان ماندگاری مواد مغذی خصوصا ريز مغدی‌ها (ويتامين ها و مواد معدنی) در آب
  4. قابليت شناور بودن (Floating) بطور کامل بر سطح آب
  5. سقوط خوراک بصورت زيگزاگ پس از پايان شناوری و در مدت زمان طولانی و عدم تخريب شكل فيزيكی خوراک توليدی در مدت زمان كوتاه
  6. عدم ايجاد آلودگی‌ها و نشتی (Leaching Loss) احتمالی خوراک در استخرهاي پرورشی به علت داشتن قوام و پايداری مناسب در آب
  7. افزايش مقاومت ماهيان در برابر استرس‌های احتمالی مانند بيماری، جابه جايي، بيومتری و ….
  8. بهبود پاسخ ایمنی ماهيان پرورشی در برابر واكسيناسيون
  9. امكان افزايش پرورش تعداد ييشتر ماهي درهر متر مكعب آب استخر (حداقل تا 40%)
  10. به حداقل رسيدن ضايعات و افت خوراک در حين جابجايی و حمل و نقل آن.
  11. دارا بودن ظرفييت افزايش روغن به خوراک تا سطح 25%
  12. كاهش توليد ميزان آمونياک T.N.V ((Total Ammonia Nitrogen آب استخرها

اين خصوصيات منحصر به فرد اين امكان را به كليه ماهيان موجود در استخر می‌دهد كه به صورت يكسان و بنا بر نياز از خوراک توليدی استفاده نمايند.

نکته مهم: شرکت تعاونی توليدی 21 بيضاء اين توانايی را دارد که خوراکهای اختصاصی را با توجه به شرايط استخرهای پرورشی و توصيه های فنی کارشناسان توليد نمايد. نمونه هايي از خوراک‌های توليدی اين شركت در صفحه آخر آورده شده است.
جدول شماره 1: مشخصات و ويژگيهای خوراک های توليدی شرکت تعاونی توليدی 21 بيضاء

تصویر شماره 4

در صورتی كه غذا دهی به صورت دستی انجام شود، غذای روزانه ماهی خصوصا قزل آلا به روش زير محاسبه و در طي نوبتهاي مختلف (4-3 مرتبه) از ديواره هاي استخر در داخل استخر پخش می‌شود.

روش محاسبه غذا روزانه ماهي:

پس از رها سازی بچه ماهی در آب و گذشت مدتی از زمان خوراک دهی (معمولا يک هفته) جهت اطلاع از وضعيت رشد و ميزان خوراک مصرفی، پرورش دهندگان مي بايستی با وزن كردن 5/0 تا 1 درصد از كل گله و تعيين ميانگين وزنی ماهيان، بيو متری ( زيست سنجی) تعیين می‌شود. با انجام عمليات بيومتری می‌توان از ميزان و يكنواختی رشد، ضريب تبديل غذايی و شاخص رشد آگاهی يافت. پرورش دهندگان با درج اطلاعات صحيح در جداول بيومتری در صورت بروز هر گونه اشكال در ميزان رشد و يا اتلاف خوراک نسبت به برطرف كردن مشكل و چاره جويی اقدام نمايند. توصيه كارخانه خوراک 21 بيضاء برارتباط مستقيم پرورش دهندگان با گروه تحقيق و توسعه (( R&D جهت راهنمايی های لازم براي رسيدن به حداكثر توليد است.

برای تعيين شرايط پرورش و رشد ماهيان معمولا از پارامترهای زير استفاده می‌شود.

ميانگين يک قطعه ماهی=وزن خالص كل ماهيان تقسيم بر تعداد ماهيان وزن كشی شده

ضريب تبديل خوراک=ميزان كل غذای مصرفی در فاصله دو بيومتری تقسيم برميزان توليد گوشت در فاصله دو بيومتری W متوسط وزن ماهيان*100 شاخص رشد= ————————- L3 متوسط طول كل در صورتي كه عدد حاصل كمتر از يک شود نشان از لاغری ماهی و مساوی يک ماهی متناسب و عدد بزرگتر از يک نشان از ماهيان چاق است.

ميزان كل غذای ماهی = بيو ماس ماهی × درصد غذا دهی بيو ماس ماهی= متوسط وزن ماهی × تعداد ماهی ميزان غذا دهی با توجه به وزن ماهی و دماي آب در جدول غذا دهی پيشنهادی شركت تعاونی توليدی 21 بيضاء (جدول شماره 2) آورده شده است. توصيه بر آن است كه حداكثر هر 15 روز يكبار اقدام به تعيين بيو ماس ماهی شود و بر اساس آن مقدار خوراک افزايش يابد. بطور كلی مقدار غذا دهی نبايد بيش از 5 الي 10 درصد كل غذا دهی در روز بيشتر باشد.

مثال: در يک استخر تعداد 8000 قطعه ماهی با ميانگين وزنی 60 گرم با دماي ميانگين آب 16-14 درجه در حال پرورش است. براي محاسبه مقدار خوراک مصرفی روزانه اين تعداد ماهی به روش زير عمل می‌شود:

وزن كل ماهيان استخر به گرم 480000=60×8000 سپس با مراجعه به جدول شماره2 ستون دما و رديف وزنی را مشخص و عدد مورد نظر را از جدول استخراج می‌نماييم در مثال فوق عدد 76/1 بدست می‌آید كه مربوط به ماهيان 75-25 گرمی با دماي آب 16-14 است. و سپس:

مقدار خوراک مورد نياز روزانه ماهيان استخر به گرم g8448 = 76/1% × 480000 در نتيجه ماهيان موجود در اين استخر می‌بايستی روزانه حداقل 8.448 كيلوگرم خوراک با سايز2/3 ميليمتر در 4 الی 5 نوبت دريافت نمايند.

جدول شماره 2: جدول غذادهی خوراک ماهی قزل آلا

تصویر شماره 5

چند توصيه تغذيه‌ایی – پرورشی:

  1. ميزان اكسيژن محلول در آب بايد بيش از 6 ميلي گرم در ليتر باشد. مصرف اكسيژن ماهی بستگی به پارامترهايی مانند دماي آب، اندازه و وزن ماهی، فعاليت و مقدار غذا دهی دارد. در دمای 16-12 درجه سانتيگراد متوسط مصرف اكسيژن حدود 600 گرم به ازای هر كيلو گرم غذا دهی در روز يا بطور متوسط 480 ميلی گرم در ساعت به ازاء هر كيلو وزن ماهی می‌باشد.
  2. افزايش اكسيژن خالص به آب باعث افزايش غلظت اكسيژن در آب ورودی به ميزان 200 الی 300 درصد می‌شود. همواره غلظت اكسيژن در استخرها بايد بيش از 65 درصد مقدار اشباع آب منطقه باشد.
  3. با افزودن نمک طعام به آب و ثابت نگهداشتن مقدار كلر در حد 200-150 ميلي گرم در ليتر آب استخر می‌توان تا حدی از مسموميت ناشی از نيتريت در ماهی جلو گيری نمود.
  4. بر اثر تنفس ماهيان و باكتری‌های موجود در استخر مقداری دی‌اكسيد كربن توليد می‌شود. توصيه بر عدم افزايش ميزان دی‌اكسيد كربن به بيش از 12 ميلي گرم در ليتر است. افزايش دی‌اكسيد كربن سبب بروز استرس و بالا رفتن ضريب تبديل غذا می‌شود.
  5. با افزايش نيتريت يا آمونياک در آب سريعا غذا دهی را قطع و اقدام به رفع علت و يا تعويض آب نمائيد.
  6. با افزايش درجه حرارت آب ميزان اشباعيت گازهاي محلول در آب كاهش می‌يابد. با كاهش يا افزايش دمای آب از حد معين (16- 12 درجه سانتيگراد) عمل دستگاه گوارش ماهی دچار اختلال می‌شود و كاهش رشد و افزايش ضريب تبديل غذايي را ايجاد می‌نمايد.
  7. ماهيان آب شيرين درصورتی كه درآب باجريان‌های سريع نگهداری شوند، نسبت به موقعی‌كه دريک استخر بسر مي‌برند، مجبور هستندكه برای شنا كردن و كنترل خود در مقابل جريان آب، انرژي بيشتری مصرف نمايند. لذا توصيه اكيد بر آن است كه پرورش دهندگان ماهی قبل از سفارش غذا به كارخانه توليد كننده خوراک اطلاعات كاملی از شرايط استخر پرورش ماهی خود را در اختيار توليد كننده گان غذا ماهی قرار دهند.
  8. ميزان سوخت وساز يک ماهی كوچک بالاتر از ميزان سوخت و ساز در يک ماهی بزرگ است. بنابراين درپرورش آبزيان، عملاًمعلوم شده است كه ماهی كوچک، برحسب واحد وزنبدنبه غذای بيشتر نياز دارد.
  9. توصيه برآن است كه در طول دوران پرورش حداقل 5 الی 6 مرتبه اقدام به درجه بندی ماهيان نمايد. برای جلو گيری از ايجاد استرس و تلفات حداقل سه روز قبل از درجه بندی با كارشناسان پرورش و تغذيه ماهی مشورت نمائيد.
  10. بررسی رفتار ماهيان را روزانه و بطور دقيق انجام دهيد تا در صورت كاهش اشتها، تجمع ماهی در ورودی‌ها و خروجی‌ها و….. اقدامات پيشگيرانه صورت گيرد

راهنمای جدید مصرف خوراک مرغ

مرغدار گرامی:

با توجه به تغيير فرمول غذايی خوراک جوجه گوشتی، توصيه می شود بر اساس ميانگين وزنی که در نظر داريد گله را به کشتارگاه ارسال کنيد، ميزان مصرف خوراک پلت را بر اساس يکی از جداول زير انتخاب و اعمال فرماييد.

* در زمانيکه ميانگين وزن جوجه ها به 250 گرم رسيد، خوراک پيشدان پلت را آغاز نماييد.

* در زمانيکه ميانگين وزن جوجه ها به حدود 650 گرم رسيد، خوراک ميان دان را آغاز نماييد.

جدول شمارة يک ) راهنمای ميزان مصرف خوراک بر اساس وزن بارگيری 1/2 الی 2/2 کيلوگرم

تصویر شماره 6

نکته: در صورتی‌که بخواهيد ميانگين وزن بارگيری شما به کشتارگاه 1/2 الی 2/2 کيلوگرم باشد، ميزان مصرف خوراک را بر اساس جدول شمارة شماره يک اعمال نماييد. بعبارت ديگر زمانيکه ميانگين وزن گلة شما به حدود 55/1 کيلوگرم رسيد خوراک پس دان را آغاز نماييد .

جدول شمارة دو ) راهنمای ميزان مصرف خوراک بر اساس وزن بارگيری3/2 الی 4/2 کيلوگرم

تصویر شماره 7

نکته: در صورتی‌که بخواهيد ميانگين وزن بارگيری گله شما به کشتارگاه 3/2 الی 4/2 کيلوگرم باشد، ميزان مصرف خوراک را بر اساس جدول شمارة دو اعمال نماييد. بعبارت بهتر زمانيکه ميانگين وزن گله شما به 7/1 کيلوگرم رسيد خوراک پس دان را آغاز نماييد.

جدول شمارة سه ) راهنمای ميزان مصرف خوراک بر اساس وزن بارگيری5/2 الی 6/2 کيلوگرم

تصویر شماره 8

نکته: در صورتی‌که بخواهيد ميانگين وزن بارگيری گله شما به کشتارگاه 5/2 الی 6/2 کيلوگرم باشد، ميزان خوراک مصرفی را بر اساس جدول شماره سه اعمال نماييد. در واقع زمانی که ميانگين وزن گله شما به 9/1 کيلوگرم رسيد خوراک پس دان را آغاز نماييد. بعبارت ديگر از حدود 9-8 روز مانده به بارگيری گله به کشتارگاه خوراک پس دان را آغاز نماييد. خواهشمندست بمنظور دستيابی به وزن مطلوب و عملکرد بهتر قبل از بارگيری (زمانيکه ميانگين وزن جوجه های موجود در سالن در حدود 1500 گرم می باشد) حداقل وزن مورد نظر جهت بارگيری گله را به کارخانه اعلام فرماييد تا بهترين ميزان مصرف خوراک ميانی و پايانی توسط کارشناسان تغذيه ايی شرکت به شما ارائه شود .

تاثير خوراک پری استارتر بر عملکرد رشد جوجه های گوشتی

تغذیه جوجه پس از خروج از تخم تاثیر زیادی بر عملکرد گله در پایان دوره پرورش دارد به عبارت دیگر اگر شروع پرورش گله ای با تغذیه و مدیریت مناسب و صحیح توام باشد نه تنها گله ای یکنواخت از نظر وزنی تولید می‌شود بلکه عملکرد آن از نظر ضریب تبدیل غذایی و میزان تلفات نیز بهینه خواهد شد لذا برای موفقیت در این امر رعایت اصول تغذیه و مدیریت به ویژه در هفته اول پرورش از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مرحله brooding در پرورش طیور به دوره‌ای اطلاق می‌شود که با جوجه ریزی آغاز و تا 14 روزگی ادامه می‌یابد. این دوره یکی از مهمترین زمانها درطول دوران زندگی جوجه هاست. زنده ماندن پرنده‌هایی که تازه از تخم خارج شده‌اند به مقدار زیادی به چگونگی و سرعت انتقال آنها از هچر به محیط فارم وابسته است. در هیچ برهه زمانی دیگر، عملکرد یک مدیر فارم، اهمیت و حساسیت این دوره 14 روزه را ندارد. بروز هر گونه اشتباهی در این دوره بحرانی،‌ می‌تواند خسارات جبران ناپذیری برعملکرد کلی گله در طول دوره پرورش و تولید وارد نماید. درک صحیح از تغییرات فیزیولوژیکی که در مدت دو هفته اول زندگی در پرنده ها رخ می‌دهد، اهمیت این مرحله از دوره رشد آنها را مشخص‌تر می‌نماید. این تغییرات در سیستم‌های ایمنی، گوارشی واسکلتی حائز کمال اهمیت است. در رابطه با سیستم ایمنی انتقال آنتی بادی‌های مادری از طریق جذب به موقع کیسه زرده خصوصا در دو تا سه روز اول پرورش بسیار اهمیت دارد و در رابطه با سیستم گوارشی رشد سریع و همزمان اندامهای داخلی مانند طحال، بورس، کبد ، قلب و روده ها جهت هضم و جذب خوراک مصرفی می‌تواند تاثیر بسزائی در رشد سریع و به موقع جوجه ها ایفاد نماید. رشد مناسب و به موقع سیستم اسکلتی و ضخیم شدن استخوانها برای قرار گیری پاها و متابولیسم ماد معدنی از اهمیت زیادی برخوردار است. تفاوتهایی که در نحوه استفاده از غذا در جوجههای جوان وجود دارد بخاطر تطابق و سازگاریهای ایجاد شده در طی انتقال از زندگی جنینی به زندگی طبیعی است. به عبارت دیگر انتقال از تغذیه مادری (جنینی) به تغذیه خارجی (دادن خوراک پیش آغازین، آغازین، میانی و پایانی) عامل موثری بر عملکرد و بازدهی اقتصادی جوجه گوشتی دارد. آگاهی دقیق از تکامل جنین در زمان انکوباسیون بخصوص در روزهای پایانی آن و بلافاصلهپس از تولد اهمیت زیادی دارد. نحوه تغذیه جنین و تغییرات دستگاه گوارش در دورانانکوباسیون و رشد اولیه آن پس از تفریخ یک نقش کلیدی در این مورد دارد. افزایش میزان گلوکز خون بوسیله استفاده از مواد افزودنی و غذاهای مخصوص با حداکثر نشاستهژلاتینه شدهنیز از مواردی هستند که موجب بهبود رشد اولیه جوجه می‌شوند.

جوجه‌هایی که از تخم مرغ‌های درشت بوجود می‌آیند دارای ذخایر غذایی بیشتری هستند. جوجه هایی که از تخم مرغ های مادر جوان هچ می‌شوند غلظت پائین‌تری از فسفر در کیسه زرده دارند که کلا” بعلت کمبود فسفولیپیدهای آن است. مرگ و میر اولیه در جوجه هایی که از تخم مرغ های کوچک و یا مادران جوان هچ می‌شوند بیشتر ازجوجه هایی است که از تخم مرغ های بزرگ متولد می‌شوند. دستگاه گوارش نابالغ جوجه های در حالتولد برای هضم نشاسته خیلی بیشتر از هضم چربی سازگاری دارد. محتویات کیسه زردهدارای کربوهیدرات کم و چربی زیاد می‌باشد و از طریق غشاء کیسه زرده جذب بدن جوجه می‌شوند. سوخت کامل چربی به جریان ثابت گلوکز بستگی داشته و جوجه با استفاده از گلوکونئوژنزاز پروتئین برای رسیدن به این هدف استفاده می‌کند.

جوجه همراه با کیسه زرده بزرگی که حدود 20 درصد ازکل وزن بدن را تشکیل می‌دهد سر از تخم در می‌آورد کیسه زرده حاوی مقدار زیادی چربی و پروتئین بوده این مواد مغذی، 50 درصد انرژی و 43 درصد پروتئین مورد نیاز جوجه را در چند روزاول زندگی تامین می‌کنند مواد غذایی کیسه زرده به سرعت کاهش یافته اغلب تا روز سوم کاملا جذب می‌شود هشتاد درصد چربی زرده در پایان نخستین روز خروج جوجه مصرف می‌شود میزان تری گلیسرید موجود در زرده درهنگام خروج از تخم کمتر از یک گرم بوده و اگر تری گلیسرید به عنوان منبع انرژی اولیه فرض شود بنابراین یک گرم تری گلیسرید با شرط بازده 95 درصد تنها قادر به تامین 8 تا 9 کیلوکالری انرژی متابولیسمی می‌باشد البته میزان نیاز جوجه به انرژی خیلی بیشتر از این حد بوده تری گلیسرید موجود در زرده به عنوان تنها منبع انرژی بعد از خروج جوجه از تخم کفایت نمی‌کند لذا دسترسی به غذا پس از خروج جوجه از تخم لازم و ضروری است. تحقیقات نشان داده است که دسترسی به غذا باعث جذب سریع تر کیسه زرده می‌گردد با حرکت روده ها در جوجه هایی که تغذیه شده اند انتقال زرده به داخل روده سریع تر شده آلودگی ناشی از عدم جذب کیسه زرده نیز به میزان زیادی کاهش می‌یابد جوجه ها به طور غریزی پس از خروج از تخم به جستجوی غذا می‌پردازند و رشد تقریبا 24 ساعت بعد از خوردن غذا شروع می‌شود عدم دسترسی به غذا موجب افت چشمگیر وزن بدن می‌شود. در بررسی انجام گرفته جوجه هایی که به مدت 48 ساعت غذا دریافت نکرده بودند 8/7 درصد وزن بدن خود را از دست داده وزن روده کوچک نیز 80 درصد کاهش پیدا کرد در این جوجه ها کاهش چربی و پروتئین در بافت های بدن بیشتر از سایر ترکیبات مشخص بود اما در جوجه هایی که به آب و غذا دسترسی داشتند وزن نهایی جوجه ها 500 گرم بیشتر بوده وزن روده کوچک و به تبع آن سطح جذب مواد مغذی افزایش یافته بود همان طور که قبلا ذکر شد زرده نمی‌تواند اهمیت چندانی در تامین انرژی برای جوجه داشته باشد. عدم دسترسی به غذا در روزهای اول پس از خروج جوجه از تخم باعث کاهش رشد پرزها روده ای و کاهش ترشح آنزیم های روده ای می‌گردد. با شروع مصرف غذا، فعالیت آنزیم های رشد روده ای و اندازه پرزهای روده بیشتر می‌شود و سلامت و رشد طیور خصوصا جوجه های جوان بهتر خواهد شد. تغذیه اولیه مناسب و استفاده از غذای پیش آغازین (pre starter )جذب بهتر زرده وبهبود جذب مواد مغذی در پرنده را به دنبال خواهد داشت. عدم تغذیه صحیح در سنین اولیه بر رشد عضلات تاثیر منفی می‌گذارد. این تاثیر بر عضلات سینه نسبت به بقیه عضلات مشهودتر است. از آنجا که مکانیسم تشنگی در جوجه های تازه از تخم خارج شده به خوبی توسعه نیافته است، تا زمانی که جوجه از غذا تغذیه نکرده باشد مکانیسم تشنگی بخوبی تحریک نمی‌شود. لذا باید توجه داشت که مکانیسم تشنگی در طیور با مصرف غذا ( مواد مغذی و انرژی زا) تحریک می‌گردد لذا دسترسی به غذا در ساعات اولیه برای رسیدن به رشد مطلوب مهم است.

جوجه ها در هنگام خروج از تخم به شدت از نظر هیدارت کربن فقیر بوده بنابراین تغذیه اولیه با جیره آغازین مناسب که ذرت به عنوان یک ماده اصلی در آن استفاده شده باشد به سرعت باعث افزایش میزان هیدارت کربن در بدن جوجه می‌گردد در صورت تاخیر در دسترسی جوجه ها به منبع هیدارتهای کربن امکان بروز کتوز و کم آبی به وجود می‌آید. افزایش وابستگی به چربی برای تامین انرژی به خصوص هنگامی که با عدم دسترسی به گلوکز همراه باشد باعث بروز کتوز پیشرفته درجوجه ها می‌شود و تولید آب حاصل از سوخت و ساز را که از نظر رطوبت بافتی بسیار ضروری است کاهش می‌یابد. اگر جیره منحصرا حاوی هیدارت کربن بوده ازنظر مواد پروتئینی فقیر باشد به دلیل کمبود پروتئین اولیه، نارسایی رشد بافت های بدن در ابتدای تولد بوجود خواهد آمد بنابراین منحصرا استفاده از آرد ذرت یا نشاسته ذرت توصیه نشده است. استفاده از دان آغازین با میزان پروتئین مناسب با قابلیت جذب بالا و میزان کافی کربو هیداراتهای سهل الهضم از روز اول جهت رسید به رشد مناسب و مطلوب پیشنهاد می‌گردد.

امروزه پلت کردن غذا در همه جای دنیا انجام می‌شود اما باید یاد آوری نمود استفاده از خوراک تولیدی به روش پلیت موجب ژلاتینه شدن کاملنشاسته نشده و هضم و جذب مواد مغذی موجود در خوراک در شروع پرورش با اشکال صورت می‌گیرد. اکسترود کردن روشی گرانتر از پلت کردن است ولی افزایش وزن بیشتری را در جوجه ایجاد می کند. در خوراک های تولیدی به روش اکسترودر به دلیل بالا بودن درجه حرارت و فشار (حرارت 110 الی 125 درجه سانتیگراد و فشار 30 الی 35 بار) مواد ضد تغذیه ای موجود در مواد اولیه مانند کنجاله سویا، گندم، جو و ….. از بین رفته و با حداکثر ژلاتین شدن نشاسته هضم و جذب مواد غذایی به حد اکثر مورد نظر خواهد رسید. بکار گیری کنجاله سویا در پرنده هایی کهدستگاه گوارش بالغ دارند بخوبی انجام می‌شود ولی بخاطر الیگوساکاریدهای غیر قابل هضم موجود در آن برای جوجه های جوان مضر بوده و می‌توانددر جوجه جوان عوارض گوارشی ایجاد نماید و این مسئله بر روی راندمان غذا و رشد جوجه تأثیر منفی می‌گذارد. ولی با اکسترود کردن خوراک حاوی کنجاله سویا ضمن بر طرف شدن مواد ضد تغذیه ای آن هضم و جذب آن افزایش می‌یابد.

غذایی که هنگام ورود جوجه به سالن در اختیارش قرار می گیرد برخلاف آنچه که پیش استارتر نامیده می ‌شود بعنوان غذای 5-2 روز اول پیشنهاد می‌شود یعنی زمانی که بیشترین مقدار محتوای کیسه زرده به مصرف جوجه می‌رسد. این غذای مخصوص ممکن است گرانتر از غذای استارتر معمولی تمام شودولی چون فقط 5-2 روز اول استفاده می‌شود از یک سو تأثیر خیلی کمی در قیمت تمام شده کل غذاخواهد داشت و از سوی دیگر راندمان تولید را افزایش می‌دهد. غذای تولید شده به روش اکستروژن در تغذیه جوجه های گوشتی علاوه بر افزایش قابلیت هضم و جذب مواد اولیه خوراک از یک سو باعث بهبودی و تکامل هرچه بیشتر سیستم های گوارشی، ایمنی و اسکلتی جوجه های گوشتی شده و از سوی دیگر رشد، سلامت و افزایش وزن بیشتری را در فرآیند پرورش و تولید ایجاد می‌نماید.

نکات لازم و مفید در هنگام تغذیه خوراک پری استارتر شرکت تعاونی تولیدی 21 بیضاء

  1. پس از ورود جوجه در داخل سالن به مدت 4-3 ساعت آب شکر 5 درصد در اختیار جوجه قرار دهید. برای محاسبه میزان آب شکر به ازای هر قطعه جوجهCC 5/. آ ب در نظر بگیرید. به عنوان مثال اگر تعداد جوجه شما 10000 قطعه است حداکثر 50 لیتر آب را با 5/2 کیلو شکر مخلوط کنید و قبل از تخلیه جوجه در سالن آب شکر را در آبخوری‌های یک روزه بریزید.
  2. پس از مصرف آب شکر حداقل به مدت 24 ساعت اولیه رشد جوجه الکترولیت 1 درصد به آب آشامیدنی طیور بیفزائید (یک پاکت الکترولیت نیم کیلویی در 500 لیتر آب). خصوصا برای جوجه هایی که از مسافت دور انتقال یافته باشند.
  3. ميزان رطوبت سالن در هنگام تخليه جوجه ها می‌بایست 75-65 درصد باشد.
  4. ميزان درجه حرارت هنگام تخليه جوجه در سالن 33-31 درجه سانتيگراد باشد.
  5. تهويه مي‌بايستي کاملا مطلوب باشد.
  6. در پايان روز سوم به مدت سه روز مصرف ويتامين AD3E توصييه می‌شود.
  7. در روز آخر به منظور عادت پذيري و قبل از مصرف دان کرامبل پري استارتر را با دان کرامبل مخلوط و در اختيار جوجه قرار دهيد.
  8. رعايت برنامه هاي خاموشی و تغذيه اي شرکت تعاونی تولیدی 21 بيضاء براي رسيدن به حداکثر بازدهی پس از پايان مصرف پري استارتر کاملا ضروری است
  9. به منظور اطلاعات بيشتر و راهنمايي بهتر با مسئولين کارخانه در ارتباط مستمر باشيد. گروه تحقيق و توسعه کارخانه خوراک 21 بيضاء

برخی نکات کاربردی در تغذيه گوساله پرواری

بخش اول – شناخت مواد خوراکی

1- آب:

آب اولین ماده مغذی حیاتی برای تمام موجودات زنده است. آب تمیز و تازه باید همیشه و در تمام اوقات در اختیار حیوانات باشد. اندازه آبشخور باید زیاد بزرگ نباشد تا همیشه با آب تازه پر شود. کاهش مصرف آب در گوساله ها و بره های پرواری می‌تواند سبب سنگ مثانه و کلیه شود. کاهش مصرف آب سبب کاهش مصرفی خوراک و نهایتا کاهش سرعت افزایش وزن بدن شود. تمیز و تازه بودن آب و کم بودن املاح آن مهمترین شاخص های تغذیه ایی برای آب است.

2- دانه ها، غلات و مواد انرژی زا:

ذرت، جو، گندم، ارزن و یولاف از مهمترین دانه های انرژی زا می‌باشند. ذرت سر دسته بهترین غلات در تغذیه حیوانات است. تغذیه با ذرت هیچگونه محدودیت غذایی ندارد و بیشترین انرژی را فراهم می‌کند. در شرایط یکسان بودن قیمت، مصرف ذرت نسبت به سایر دانه ها ارجحیت دارد. نکته مهم در استفاده از غلات نحوه استفاده از آنها می‌باشد. بهترین وضعیت این است که غلات خرد و بلغور شوند. اگر خیلی درشت باشند از دستگاه گوارش عبور کرده و همراه مدفوع دفع می‌شوند و اگر خیلی آسیاب شوند قابلیت هضم آنها کاهش می‌یابد.

لازم بذکرست که نشخوارکنندگان باید به مصرف غلات بتدریج عادت کنند و تغییر یکباره جیره و نوع غله مصرفی می‌تواند مشکلات زیادی را برای دام فراهم کند.

در جدول شماره 1 ارزش انرژی زایی مواد خوراکی انرژی زا نسبت به دانه ذرت نشان داده شده است. اگر ارزش انرژی زایی ذرت را 100 در نظر بگیریم بقیه مواد خوراکی نسبت به آن مقایسه شده است.

تصویر شماره 9

3- علوفه و سیلو:

علوفه و سیلو دو نقش اساسی دارند:

الف – تأمین بخشی از نیازهای غذایی دام

ب – حفظ سلامتی دستگاه گوارش نشخوار کنندگان بخصوص شکمبه. بنابراین انواع مواد خشبی (علوفه و سیلو) باید از نظر این دو عامل بررسی شوند. برای مثال انواع کاه بیشتر نقش دوم یعنی حفظ سلامتی شکمبه را به عهده دارند و انواع سیلو مثل ذرت سیلو شده بیشتر نقش اول را بازی می‌کنند. طول اندازه قطعات خرد شده علوفه و سیلو بسیار مهم است. اندازه بیشتر از 5 سانتیمتر سبب می‌شود که حیوان آنرا جدا کرده و خوراک یکسان مخلوط نشود و اگر خیلی کوتاه باشد نقش خود را برای تحریک نشخوار از دست می‌دهد.

4- مواد پروتئینی:

بیشتر مواد پروتئینی که در تغذیه دامهای پرواری استفاده می‌شود محصولات فرعی کارخانجات می‌باشد. برای مثال انواع کنجاله ها مواد باقی‌مانده از دانه های روغنی پس از روغن کشی می‌باشد. نکته اساسی در مواد پروتئینی نسبت پروتئین غیرقابل تجزیه در شکمبه می‌باشد. برای مثال پودر ماهی که بعنوان یک پروتئین ارزشمند محسوب می‌شود فقط 30 الی 40 درصد از پروتئین آن در شکمبه تجزیه می‌شود و مابقی 60 الی 70 درصد پروتئین آن بدون تغییر از شکمبه عبور کرده و در شیردان و روده ها هضم و جذب می‌شود. حیوانات پرواری جوان نیاز بیشتری به پروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه دارند و برعکس با افزایش سن حیوان نیاز آن به پروتئین و بخصوص پروتئین غیرقابل تجزیه در شکمبه کم می‌شود.

لازم بذکرست که نشخوار کنندگان می‌توانند از اوره نیز استفاده کرده و از آن پروتئین بسازند. هر 100 گرم اوره در شکمبه می‌تواند در صورت فراهم بودن شرایط حدود 260 الی 270 گرم پروتئین تولید کند. استفاده از اوره نیاز به محاسبات پیچیده داشته و بهتر است زیر نظر متخصص تغذیه استفاده شود.

5- مواد معدنی:

رشد، سلامت و حداکثر تولید گوشت در دام‌های پرواری بستگی زیادی به تأمین مواد معدنی مورد نیاز دام‌ها دارد. بعضی از آنها برای رشد استخوانها، برخی برای کار طبیعی سلولها و بعضی برای کار انزیم ها لازمند. نمک در جیره گوساله پرواری حدود 2/0 تا 3/0 درصد لازم است و مقادیر بیشتر سبب شور شدن مزارع کشاورزی در اثر استفاده از کود این قبیل حیوانات خواهد شد.

نسبت کلسیم به فسفر؛ بهترست حدود 5/1 الی 5/2 درصد باشد. مقادیر بیشتر یا کمتر مناسب نمی‌باشد. نباید به هیچ عنوان بیش از 1 درصد کربنات کلسیم (سنگ اهک) استفاده کرد زیرا سبب کاهش رشد گوساله می‌شود. بقیه عناصر نیز باید در حد مناسب در جیره تأمین شود.

6- ویتامین ها:

فقط ویتامین های A، ِD و E در جیره گوساله لازم است و ویتامین های گروه B توسط میکروب های شکمبه ساخته می‌شود و لازم نیست در جیره لحاظ شود.

7- مواد افزودنی:

بعضی از مواد هستند که جزء مواد خوراکی نیستند ولی استفاده از آنها می‌تواند سبب استفاده بهتر از مواد خوراکی شوند. مثلا جوش شیرین سبب جلوگیری از اسیدوز می‌شود و یا بعضی از انتی بیوتیکها مثل کلر تتراسایکلین سبب رشد بهتر گوساله ها شده و از آبسه کبدی جلوگیری می‌کند . به این قبیل مواد، مواد افزودنی می‌گویند.

بخش دوم: برنامه های تغذیه ایی

پرواربندان تجارب مختلفی برای برنامه های غذایی دارند که شدیدا به آنها اعتقاد دارند. برنامه های غذایی و پرورش اثر مهمی در سرعت رشد حیوانات و اقتصاد پرواربندی دارد. انتخاب درست برنامه های غذایی میتواند سبب موفقیت پرواربندی در جهت حفظ سلامت و حداکثر رشد و بهترین عملکرد گردد.

مهمترین برنامه ها که در پرواربندی در ایران استفاده می‌شود بطور خلاصه بشرح زیر است:

  1. تغذیه مرحله ای: در این روش پرواربندی مرحله به مرحله از جیره با کنسانتره کم به مرور به سمت جیره با کنسانتره زیاد تغییر می‌کند. این روش طرفداران زیادی دارد و عقیده بر این است که این روش با طبیعت رشد گوساله مطابقت دارد ولی عیب عمده آن اینست که تغییر جیره (حداقل 3 تا 4 بار ) برای دامداران مشکل است.
  2. تغذیه یک مرحله ای: در این روش جیره گوساله های پرواری از ابتدا تا انتهای دوره پروار یکسان و معمولا حاوی درصد بالایی از کنسانتره است. این روش بسیار ساده بوده ولی معمولا سبب خراب شدن ضریب تبدیل غذایی و افزایش هزینه های تغذیه ایی می‌شود.
  3. استفاده از پدیده رشد جبرانی: پرواربندان با تجربه دریافته اند که دام‌هایی که دوره ای از زندگی خود را در فقر غذایی بسر برده اند (که اصطلاحا به آنها دامهای گرسنه می گویند) وقتی شرایط تغذیه ایی خوبی پیدا کنند، سرعت رشد بسیار چشمگیری داشته و خوراک را بنحو بسیار موثری استفاده می‌کنند. اتفاقا در سالیان اخیر نیز این پدیده در آزمایشات متعددی به اثبات رسیده است که به آن رشد جبرانی می‌گویند.

معمولا به نظر می‌رسد که روش تغذیه مرحله ای از نظر بازده اقتصادی و بازده تولید روش مناسبی باشد. در این روش در هر مرحله از پرواربندی جیره خاص آن مرحله داده می شود. برای مثال در سنین کم گوساله به پروتئین بیشتری نیاز دارد و هر چه سن گوساله بیشتر می‌شود درصد پروتئین مورد نیاز کاهش می‌یابد. بنابراین باید جیره متناسب با نیازهای گوساله باشد.

بطور خلاصه می‌توان دوره پرواربندی را به سه مرحله تقسیم کرد:

1) مرحله اول یا آغازین 2) مرحله میانی 3) مرحله پایانی

مرحله آغازین

معمولا شروع دروه پرواربندی از سن 3 تا 4 ماهگی و با وزن ورود 100 کیلوگرم شروع می‌شود . در این مرحله هنوز اندامها و دستگاههای مختلف بدن در حال رشد و نمو هستند و سرعت رشد گوساله زیاد چشمگیر نیست. در این مرحله نیاز به پروتئین و بخصوص پروتئین غیرقابل تجزیه در شکمبه بالاتر از سایر مراحل پرواربندی است. طول این دوره متغیر بوده و معمولا تا وزن حدود 250 الی 270 کیلوگرم از این جیره مصرف می کند.

مرحله میانی

بیشترین دوره پرواربندی مربوط به مرحله میانی می‌باشد و نیازهای غذایی گوساله بین مرحله آغازین و پایانی است. در این دوره که تا 45 الی 60 روز قبل از کشتار ادامه می‌یابد جیره گوساله تغییر نمی کند. افزایش وزن روزانه در این دوره برای گوساله های اصیل حدود 1000 تا 1100 گرم است.

مرحله پایانی

از حدود 45 تا 60 روز قبل از کشتار دوره پایانی شروع می‌شود. هدف از این دوره به حداکثر رساندن مصرف خوراک بخصوص مصرف کنسانتره است و در صورت مدیریت صحیح میانگین افزایش وزن روزانه گوساله در این دوره به بیش از 1300 گرم در روز می‌رسد. بخش عمده ایی از جیره این دسته از گوساله ها از دانه غلات تشکیل شده است.

بطور خلاصه در جدول شماره 2 مشخصات و خصوصیات جیره غذایی سه دوره پرواربندی نشان داده شده است:

تصویر شماره 10

بخش سوم – محاسبات اقتصادی

عرصه پرواربندی مانند سایر مشاغل باید اقتصادی باشد یعنی باید بطور قابل ملاحظه ای سود آوری داشته باشد. سود آوری صنعت پرواربندی به چند عامل اصلی بستگی دارد:

  1. پایین بودن قیمت اولیه گوساله خریداری شده
  2. پایین بودن هزینه ها بخصوص هزینه های تغذیه‌ایی
  3. بالا بودن راندمان غذایی
  4. بالا بودن قیمت فروش گوساله پروار شده

هریک از موارد بالا به عوامل مختلفی بستگی دارد که در این بخش به بعضی از آنها اشاره می شود:

پایین بودن قیمت اولیه گوساله و بالا بودن قیمت فروش گوساله پروار شده بستگی به شرایط بازار دارد و دامدار در آن دخیل نیست. ولی دامداران با تجربه معمولا زمانی اقدام به خرید می‌کنند که قیمت گوساله پایین و موقعی اقدام به فروش می‌کنند که قیمت گوساله پرواری بالا باشد که تجارب سالیان قبل معمولا به آنها کمک می‌کند.

محاسبه اقتصادی جیره:

بیش از 80 درصد هزینه های پرواربندی مربوط به هزینه های خوراک است. کوچکترین اشتباه در محاسبات جیره نه تنها سبب کاهش راندمان غذایی می‌شود بلکه میتواند هزینه های زیادی را به دامدار تحمیل نماید. به مثال زیر توجه کنید: مثال 1 ) دو نمونه کنجالة سویا در بازار وجود دارد. کنجاله اولی 42 درصد پروتئین داشته و قیمت آن کیلویی 490 تومان است. نمونة دومی 46 درصد پروتئین دارد و قیمت آن 530 تومان است. کدامیک را بخریم؟
– باید محاسبه نمود که هر یک درصد پروتئین در هر دو نوع کنجاله سویا چقدر قیمت دارد؛ تومان 52/11 = 46 ÷ 530 کنجاله دومی تومان 67/11 = 42 ÷ 490 کنجاله اولی بنابراین کنجاله سویای دومی اگر چه قیمت اولیه آن گرانتر است ولی با توجه به قیمت هر واحد پروتئین، خرید آن مناسب تر است.
در حقیقت وقتی ما یک مادة خوراکی را می خریم پول برای مواد مغذی داخل آن می دهیم. پس باید ببینیم که مواد مغذی داخل هر ماده خوراکی چقدر می‌ارزد .
مثال 2 ) دو نمونه ذرت سیلویی وجود دارد. اولی با 23 درصد ماده خشک با قیمت کیلویی 46 تومان و دومی با 18 درصد ماده خشک و کیلویی 41 تومان می‌باشد. کدامیک را بخریم؟
– جواب ؛ تومان 28/2 = 18 ÷ 41 ذرت سیلویی دومی تومان 2 = 23 ÷ 46 ذرت سیلویی اولی بدیهی است که ذرت سیلویی دومی اگر چه در ظاهر بسیار ارزان است ولی چون ماده خشک کمتری دارد، در عمل برای ما گران تمام می‌شود.

نکته مهم:

در مثال‌های فوق فقط یک ماده مغذی را در نظر گرفتیم. مثلا در مثال اول فقط پروتئین و در مثال دوم ماده خشک را لحاظ نمودیم. ولی در واقع یک ماده خوراکی شامل چندین ماده مغذی است. برای مثال کنجاله سویا علاوه بر پروتئین، دارای نشاسته، روغن، فیبر، مواد معدنی و ترکیبات دیگر است. بنابراین در این شرایط مقایسه دو نوع کنجاله سویا بسیار پیچیده است. متخصصین تغذیه معمولا از کامپیوتر برای این امور استفاده می‌کنند.

قیمت تمام شده گوساله پروار شده برای پرواربندان همیشه این سوال وجود دارد که قیمت نهایی گوساله پرواری باید چقدر باشد؟ پاسخ به این سوال نیاز به یکسری اطلاعات دارد ؛

– قیمت اولیه خرید گوساله
– وزن اولیه گوساله
– افزایش وزن روزانه
– طول مدت پروار
– هزینه هر یک کیلوگرم افزایش وزن روزانه
– وزن نهایی پروار

به مثال زیر توجه کنید :

یک رأس گوساله نر 100 کیلوگرمی به قیمت هر کیلوگرم وزن زنده 4500 تومان خریداری شده و پس از طی 360 روز دوره پروار به وزن 550 کیلوگرم رسیده است. اگر هزینه های هر کیلوگرم اضافه کردن وزن گوساله 2300 تومان باشد، محاسبه کنید حداقل قیمت فروش گوساله پروار شده باید چقدر باشد تا هزینه های پروار را پوشش دهد؟ یا به عبارت دیگر هزینه تمام شده پرواربندی چقدر بوده است؟

– جواب ؛ از فرمول ساده زیر استفاده می کنیم:

هزینه هر کیلوگرم افزایش وزن ایجاد شده × کل افزایش وزن ایجاد شده) + (قیمت هر کیلو وزن زنده × وزن اول خریداری شده) وزن نهایی هنگام کشتار

بر اساس فرمول فوق خواهیم داشت : تومان 2700 = 550 ÷ (1035000 + 450000 ) = 550 ÷ (2300 × 450 ) + ( 4500 × 100 ) یعنی به زبان ساده در هنگام فروش گوساله نر پروار شده برای خود دامدار هر کیلو وزن زنده گوساله 2700 تومان تمام شده است. بنابراین قیمت فروش گوساله باید بیش از 2700 تومان باشد تا دامدار ضرر نکند و هر چه قیمت فروش از 2700 تومان بیشتر بود نشانگر اینست که سود بیشتری عاید پرواربند شده است . مثال 2) در همان مثال بالا اگر وزن نهایی گوساله به 490 کیلوگرم برسد هزینه تمام شده چقدر خواهد شد؟ تومان 2750 = 490 ÷ (897000 + 450000 ) = 490 ÷ (2300 × 390 ) + ( 4500 × 100 ) یعنی قیمت تمام شده برای این دامدار 2750 تومان می باشد. بعبارت ساده تر این دامدار نسبت به دامدار مثال قبل به ازاء هر کیلو پروار 50 تومان هزینه بیشتری داشته است.

این فرمول کابردهای فراوانی در محاسبات اقتصادی پرواربندی دارد. بعنوان مثال از این فرمول میتوان متوجه شد که قیمت اولیه گوساله نر حداکثر چقدر میتواند باشد و یا حداقل افزایش وزن گوساله که اقتصادی باشد چقدر است و یا وزن نهایی مناسب برای کشتار چند کیلوگرم باشد و غیره.

بخش چهارم – مدیریت آخور و خوراک دادن

برای حداکثر رشد گوساله، کاهش بیماریهای تغذیه ایی و حداکثر کردن سود پرواربندی مدیریت خوراک دادن و آخور بسیار مهم است. کوچکترین اشتباهی می‌تواند سبب پرت شدن خوراک، کاهش رشد و بروز بیماریهای تغذیه ایی مثل اسیدوز شکمبه، نفخ و آبسه کبدی شود.

نکته اساسی اینست که پر و خالی شدن آخور باید همیشه روند ثابتی داشته باشد. پرکردن یکباره آخور و خالی شدن کامل آن و تکرار این چرخه زیاد مناسب نیست. در عین حال خوراک باید بصورت تازه به تازه و بتدریج در اختیار حیوانات قرار گیرد. شکمبه یک بشکه تخمیری بزرگ است که برای حداکثر شدن ظرفیت آن باید شرایط ثابتی داشته باشد. نکات زیر باید در مورد مدیریت خوراک دادن گوساله های پرواری مراعات شود:

1) خوراک باید روزانه ساخته شود.
2) بهترست خوراک بصورت کاملا مخلوط (TMR) در اختیار دام‌ها قرار داده شود.
3) خوراک باید بصورت کم کم در آخور ریخته شود. از روی هم ریختن بیش از حد خوراک در آخور اجتناب کنید.
4) هدف در پرواربندی تحریک دام‌ها به مصرف بیشتر خوراک است. بنابراین با هر روش ممکن باید دامها را به افزایش مصرف خوراک ترغیب کرد.
5) باقیمانده چوب، سنگ و یا آشغال خوراک از آخور باید برداشته و پاک شود.
6) خوراک باید بصورت کاملا یکنواخت مخلوط شود. اگر کاه یا یونجه زیاد درشت باشد سبب جدا شدن کنسانتره از علوفه شده که این مسئله می‌تواند مشکل ساز شود.

با توجه به این مورد چند راهکار وجود دارد:

– خرد کردن قطعات کاه و یونجه در اندازه های کمتر از 5 سانتیمتر
– اضافه کردن مواد خوراکی مرطوب نظیر ذرت سیلو شده یا تفاله چغندرقند خیس شده
– اضافه کردن ملاس
– اضافه کردن آب

7) بعنوان یک اصل کلی باید مقدار خوراک در آخور در حدود بین 3 تا 7 سانتیمتر باشد. تنظیم این مقدار کار مشکلی است ولی امکان پذیر است. مقادیر بیشتر و کمتر از این سبب نوسان در وضعیت شکمبه شده و از سوی دیگر سبب کاهش اشتهای گوساله می‌شود.
8) همیشه و در تمام اوقات روز مراقب وضعیت آخور باشید.

بخش پنجم – بیماریهای تغذیه ایی شایع در گوساله های پرواری

الف- اسیدوز

اسیدوز یا خوراک زدگی معمولی ترین و شایع ترین بیماری گوساله های پرواری است. مصرف یکباره مقادیر زیادی مواد نشاسته ایی و یا قندی مثل غلات سبب اسیدی شدن شکمبه شده، که به این عارضه اسیدوز می‌گویند. این حالت ممکن است به دو صورت اسیدوز حاد و اسیدوز تحت حاد خود را نشان دهد. گوساله هایی که به مصرف زیاد غلات عادت ندارند در صورتیکه جیره آنها یکباره تغییر کرده و کنسانتره آنها زیاد شود سبب می‌شود که دچار اسیدوز حاد (شدید) شوند. علائم اسیدوز حاد (شدید) عبارتست از: قطع کامل اشتها، افسردگی شدید، عدم تحرک، ضعف و کم اب شدن بدن، گاها کوری موقت، دندان قروچه، لگد زدن به شکم وبعضی اوقات بزرگ شدن شکم به وضوح مشخص است. اسهال کف آلود اکثرا دیده می‌شود. حیوان دراز کشیده و سر را بطرف شکم بر می‌گردانند. در صورت شدیدتر شدن وضعیت، دامها اکثرا تلف می شوند. در صورت عدم تلف شدن، لنگش، کاهش رشد شدید و آبسه کبدی اکثرا مشاهده می شود. گله ای که مبتلا به اسیدوز شدید شود دیگر ارزشی برای نگهداری ندارد زیرا تمام پرزهای شکمبه حیوان از بین رفته است. بنابراین اگر حیوان تلف نشود، بزرودی نیز خوب نخواهد شد.

اما در اسیدوز تحت حاد , علائم فوق الذکر شدید نیست اگر چه شکمبه کار طبیعی خود را انجام نمی دهد. نوسان در مصرف خوراک بوضوح نمایان است. پس از چند روز مصرف مناسب خوراک، چند روز شدیدا مصرف کاهش می‌یابد. علائم کاملا واضحی وجود ندارد. نوسان در مصرف خوراک بهترین علامت است. در مناطق گرمسیر بدلیل مصرف زیاد خوراک در ساعات خنک شب و کاهش مصرف خوراک در روز میتواند حیوان را به اینوع اسیدوز حساس نماید. عدم یکنواخت مخلوط کردن خوراک، نسبت زیاد کنسانتره، تغییر سریع جیره میتواند حیوان را به این اسیدوز مستعد نماید.

درمان: در مورد اسیدوز حاد در صورت مشاهده اولین علائم باید گله را از آب دور نگه داشت (24 ساعت). سپس از روغن های معدنی مسهل استفاده کرد. مصرف جوش شیرین نیز کمک موثری در درمان می کند. گاهی اوقات تنها راه ممکن جراحی کردن حیوان و تخلیه شکمبه آن است.

ب – نفخ

نفخ موقعی ایجاد می‌شود که گازهای تولیدی در شکمبه نتوانند براحتی خارج شوند. در حالت طبیعی گازهای تولید شده بوسیله آروغ زدن خارج می‌شود ولی بعضی اوقات به دلایل مختلف گازها نمی‌توانند خارج شون و یا عمل آروغ زدن متوقف می‌شود. عموما نفخ به دو صورت نفخ کف آلود و نفخ گازی وجود دارد. نفخ کف آلود بدلیل مصرف بیش از حد یونجه و شبدر تازه بوده و گازهای شکمبه بصورت کف در می‌آیند و نمی‌توانند از شکمبه خارج شوند. ولی نفخ گازی که بیشتر در پرواری ها دیده می‌شود بنام نفخ غلات نیز مشهور است. این نوع نفخ بدلیل مصرف زیاد غلات و عدم رعایت اصول خوراک دادن اتفاق می‌افتد .
درمان: راههای مختلفی برای درمان نفخ وجود دارد. عبور دادن شلنگ لاستیکی از راه مری و ورود آن به شکمبه سبب خروج گاز می شود. همچنین خوراندن پارافین نیز سبب کاهش نفخ می شود. در موارد بسیار حاد سوراخ کردن پهلوی راست حیوان و عبور تروکار از شکمبه سبب خروج گاز می شود. سوراخ کردن شکمبه باید بعنوان آخرین کار باشد. برای پیشگیری از نفخ غلات اضافه کردن حداقل 5/0 کیلوگرم کاه در جیره الزامی است.

ج– آبسه کبدی

آبسه های کبدی بدلیل اسیدوز مزمن ایجاد می‌شود. آبسه های کبدی بدلیل انتشار میکروب های شکمبه بداخل خون و جایگزینی در کبد اتفاق می‌افتد. آبسه های کبدی بخودی خود زیاد خطرناک نیستند بلکه سبب کاهش رضایت قصابان از لاشه شده و کبد را غیر قابل مصرف می‌کند. همچنین در موارد نادری پاره شدن آبسه های کبدی سبب مرگ ناگهانی دام می‌شود. پیشگیری و درمان: راه پیشگیری از آبسه کبدی رعایت اصول تغذیه و عدم ابتلا دام به اسیدوز است. عواملی که سبب مستعد شدن دام به اسیدوز می‌شود می‌تواند دام را به آبسه کبدی مبتلا سازد. مصرف برخی از آنتی بیوتیکها از قبیل کلرتتراسایکلین، اکسی تتراسایکلین و تایلوزین نیز می‌تواند از بروز آبسه کبدی جلوگیری کند.

د– لنگش

متداول ترین علامت بارز اسیدوز مزمن، لنگش است. لنگش تغذیه‌ایی به دلیل افزایش نفوذپذیری مویرگهای تغذیه کننده انگشت های پای حیوان اتفاق می‌افتد. بطور خلاصه عامل اصلی تمام این بیماریها، عدم رعایت اصول تغذیه‌ایی و ابتلا حیوان به اسیدوز است.

ه– سنگ کلیه و سنگ مثانه

بدلیل عدم رعایت نسبت کلسیم به فسفر و زیاد بودن فسفر معمولا ایجاد می‌شود و میتواند سبب مرگ دام شود.

تأثير فرآوری خوراک آبزيان بر طراحی دستگاه اکسترودر

مقدمه:

تغییرات مورد نیاز که توسط تولید کنندگان خوراک بر روی خوراک آبزیان انجام می شود، غالبا توسعه و قابلیت دسترسی به تکنولوژی جدید اکستروژن را سبب می‌شود.

برای ایجاد همکاری جدید و مشتری مداری، تولیدکنندگان دستگاه اکسترودر می‌بایست خودشان را با جریانات و نیازهای صنعتی منطبق سازند. در این مقاله ما به آخرین دستاوردهای اکستروژن در زمینة خوراک آبزیان می‌پردازیم. در ابتدا مروری خواهیم داشت بر فاکتورهایی که در تکنولوژی جدید اکستروژن مورد نیازند و در ادامه سخت افزارهایی که برای رسیدن به این نیازمندی‌ها معرفی شده اند را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

ملاحظاتی پیرامون مواد خام اولیه

فرمولاسیون مواد خام اولیه در واقع یک جایگاه کنترلی مستقل را دارا می‌باشد که میتواند در فرآیند پخت اکستروژن مورد آزمایش قرار گیرد. کلید فاکتورهای عملیاتی، بکارگیری مواد خام اولیه و فرمولاسیون بر اساس حداقل قیمت می‌باشد. توانایی در تغییر شرایط فرآوری و فرمولاسیون مواد خام اولیه با نگه داشتن هزینه فرمولاسیون در حداقل ممکنه در حالیکه استانداردهای بالای کیفی و حداقل هزینه های عملیاتی را بهمراه داشته باشد، یک چالش عمده برای هر تولید کننده خوراک آبزیان می‌باشد.

انتخاب مواد اولیه یک تأثیر فوق العاده ایی را بر قوام، یکنواختی، قابلیت اکسترود شدن، کیفیت تغذیه ایی، اقتصادی بودن و توانایی جذب مواد مایع پوشانده خوراک، در محصول نهایی دارا می باشد. بواسطه برخی از تنظیمات محدود کننده که توسط متخصصین تغذیه اعمال می‌شود، فرآیند پخت اکستروژن میتواند بوسیله طیف وسیعی از ویژگیهای محصول نظیر شکل، میزان چگالی، دوباره آبدهی(1)، بافت و رنگ کنترل شود.

مواد اولیه پروتئینی غالبا مهمترین اجزاء اصلی خوراک آبزیان می‌باشند و 20 الی 75 درصد جیره را تشکیل می‌دهند. پروتئین ها نه تنها به لحاظ تغذیه‌ایی مهم هستند، بلکه آنها بدلیل داشتن ویژگیهای عملیاتی نظیر جذب آب، ارتجاعیت(1) و چسبندگی(2) دارای اهمیت می‌باشند. مواد اولیه پروتئینی به دو دسته تقسیم می شوند: منابع پروتئینه گیاهی و منابع پروتئینه حیوانی.

بدلیل افزایش تقاضا و بالا رفتن قیمت پودر ماهی، تولید کنندگان خوراک آبزیان بطور پیوسته بدنبال جایگزینی آن با پروتئین های گیاهی می‌باشند. منابع پروتئین گیاهی شامل دانه های روغنی نظیر سویا بعلاوه گلوتن گندم و کنجاله گلوتن ذرت می‌باشند. این پروتئین های گیاهی بطور عمده هم در مبحث تغذیه ایی و هم در مبحث شکل و ساختمان خوراک آبزیان شرکت می‌نماید. پروتئین های گیاهی بطور کلی دارای ویژگی‌های ذیل می‌باشند:

  • شاخص بالای قابلیت حل پذیری نیتروژن(3) و شاخص بالای پراکنش پروتئین(4)
  • ویژگی‌ها و خصوصیات بسیار عالی در جذب آب و چسبندگی خوراک
  • قیمت بسیار پایین
  • مواد اولیه پروتئینی ممکن است حاوی مقادیری روغن باشند، بطوریکه منبع انرژی بسیار خوبی بحساب می‌آیند.
  • ممکن است در پدیده « تورم دای» (5) شرکت داشته باشد.

خصوصیات و ویژگی‌های عملکردی بسیار عالی پروتئین های گیاهی نیاز به این دارد که رطوبت فرآیند اکستروژن و به همین اندازه مقدار این پروتئین ها در دستور پخت افزایش یابد. در صورتیکه قابلیت دسترسی به مواد خام اولیه ثابت باقی بماند و یک دامنه محدودی از محصولات نهایی تولید شود، انتخاب پیکربندی(6) مناسب برای دستگاه اکسترودر میتواند برای فردی که در صنعت اکستروژن مهارت دارد نسبتا آسان باشد. بهرحال ، هنگامی که با چالش های تنوع مواد خام اولیه و دامنه وسیعی از محصولات قابل عرضه اکسترود شده مواجه شویم، پیکربندی دستگاه اکسترودر برای تولید مطلوب در دامنه این طیف می‌تواند چالش هایی را برای حتی اغلب متخصصین دستگاه اکسترودر ایجاد نماید.

ویژگی‌ها و موارد مورد نیاز محصول نهایی:

دو نقطه قابل تأمل در این مقاله با در نظر گرفتن احتیاجات محصول نهایی، یکی خصوصیات بافتی(7) و دیگری چگالی حجمی(8) می‌باشد.

پس از مرحله پیش کاندیشنینگ(1) فرآیند اکستروژن، مواد اولیه مستقیما بداخل دستگاه اکسترودر تخلیه می‌شوند. اکسترودر از دو قسمت بدنه(2) و مارپیچ(3) تشکیل شده است. در اکسترودر تغییر شکل عمده مواد خام پیش کاندیشنینگ رخ خواهد داد بطوریکه مشخصات محصول نهایی تعیین خواهد شد.

در خوراک آبزیان که بعد از خشک کردن با روغن پوشش دار می‌شوند تحت تأثیر قرار گیری خصوصیات بافتی و ساختمان سلولی خوراک پلت شده، مهم می‌باشد. این مسئله بسیار مهم است که خوراک‌های فرورونده در آب(4) این توانایی را داشته باشند روغنی را که بصورت خارجی افزوده شده است را جذب و نگهداری نمایند (حال این پوشش دار کردن خوراک چه در شرایط اتمسفری یا در شرایط خلاء انجام شده باشد). چگالی خوراک آبزیان یک مؤلفه حیاتی است بطوریکه ممکن است بسیاری از موارد را نظیر ظرفیت دستگاه، ویژگی‌های فروروی یا شناوری(5) خوراک در آب، شکل یا ظاهر محصول و جذب مواد پوشش دهنده خارجی را متأثر سازد. بهرحال، خصوصیات فروروی یا شناوری در آب، مهمترین ویژگی‌های عملکردی خوراک بحساب می‌آید بطوریکه خصوصیت شناوری خوراک هم تغذیه جانوران آبزی و هم سلامتی محیط زیست آبزیان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این خصوصیت شناوری خوراک آبزیان به سادگی با چگالی حجمی که در جدول شماره 1 نشان داده شده است، ارتباط دارد.

تصویر شماره 11

از آنجا که کنترل کردن چگالی خوراک در طول فرآیند اکستروژن می‌تواند یک چالش بحساب آید، بسیاری از مراحل مختلف کار می‌تواند دستکاری شود. فرمولاسیون خوراک نقش عمده ایی در چگالی محصول ایفاء می‌کند، بخصوص چالش هایی که در هنگام تولید جیره ایی با کیفیت بالای پروتئین و درصد بالای روغن بهمراه قوام قابل قبول پلت و پایداری غوطه وری در آب با آن مواجه می‌شویم.

ویژگی‌های عملکردی مواد اولیه نظیر اندازه ذرات و توانایی جریان یابی(1) یک نقش کلیدی را بازی می‌نماید. این ویژگی‌ها بهمراه هم وارد دستگاه اکسترودر می‌شوند و در چگالی حجمی محصول شرکت می‌کنند. بعلاوه پارامترهای واقعی فرآوری اکستروژن یک نقش هم اندازه مهمی را بازی می‌کنند.

پیشرفت های سخت افزاری

بمنظور اینکه موارد ذکرشده در بالا ( ویژگی‌های محصول نهایی و مواد خام اولیه ) را عنوان نماییم، یکی از موارد عمده انعطاف پذیری در فرآیند اکستروژن که امروزه در دسترس می‌باشد، توانایی تغییر دادن و کنترل کردن مقدار انرژی مکانیکی مخصوص(2) که مواد در حال اکسترود شدن در معرض آن قرار دارند. هر فرمولاسیون اختصاصی خوراک آبزیان نیاز خواهد داشت که به ازاء هر واحد توان تولیدی مقدار معینی انرژی مکانیکی مخصوص به آن داده شود. بعنوان مثال، امروزه برخی از خوراک‌های ماهی آزاد بطور مطلوب با انرژی مکانیکی مخصوص بالای Kwh/MT 45 یا بالاتر از آن فرآوری می‌شوند. امروزه تولیدکنندگان دستگاه اکسترودر تعدادی سخت افزار اضافه شونده به دستگاه استاندارد اکسترودر ارائه داده اند. این سخت افزارها اجازه خواهند داد که دستکاری‌های پارامترهای عملیاتی در طول فرآوری محصول یا میان جریان‌های تولیدی قابل انجام باشد. ارزشمندی این سخت افزارهای افزوده شده به عملیات اکستروژن بشرح زیر می‌باشد:

  1. دست یابی ثابت و لحظه به لحظه(3)، به ویژگی‌های مورد نظر محصول نهایی بدون اعمال تغییر در پیکربندی دستگاه (بدون توقف زمانی ماشین آلات) که در غیر اینصورت ممکن بود بدلیل تنوع مواد اولیه رخ می‌داد.
  2. استفاده از یک پیکربندی معمولی دستگاه اکسترودر برای تولید محدوده وسیع تری از محصولات نهایی، حذف شدن نیاز به توقف طولانی مدت ماشین آلات که معمولا در تغییر مارپیچ اکسترودر یا سایر سخت افزارهای پیکربندی دستگاه اتفاق می‌افتد.
    سه نوع از رایج ترین اکسترودرها که در صنعت خوراک وجود دارند شامل:
  • اکسترودر تک مارپیچ(4)
  • اکسترودر دو مارپیچ محور موازی با هم چرخنده (5)
  • اکسترودر دو مارپیچ مخروطی با هم چرخنده (6)

در این قسمت مرور مختصری بر کاربردهای مهم هر کدام از اکسترودرها خواهیم داشت:

اکسترودر تک مارپیچ

این اکسترودر پزنده تک مارپیچه دارای استاندارد صنعتی برای تولید خوراک‌های خشک-پفکی(1) حیوانات خانگی و سایر صنایع غذایی در طول 40 سال می باشد. پیکربندی بدنه و مارپیچ آنها در طی سال‌های زیادی دستخوش طراحی های تحلیلی، تحقیقات و آزمون های مقایسه ایی قرار گرفته اند. برای هم اکسترودرهای تک مارپیچ و هم دو مارپیچ، سازه های مارپیچی با هندسه فضایی(2) تکی یا چندتایی ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. سازه های فضایی تکی عموما در مقایسه با مارپیچ های دوتایی هنگامی که با پارامترهای یکسان اکستروژن کار کنند، محصولات با چگالی حجمی بالاتری تولید می‌کنند. قطعات بدنه اکسترودر ممکن است دنده‌ایی باشند بگونه ایی که عملکرد هر قطعه اختصاصی از اکسترودر را تغییر دهد.

اکسترودر دو مارپیچ

اکسترودر های پزنده دو مارپیچه بطور مشخص کاربری محدودی را در تولید خوراکها نشان داده اند. عمدتا اشکال اینگونه اکسترودرها هزینه سرمایه گذاری بالا و هزینه سنگین تعمیر و نگهداری آنها می‌باشد. در حالت مقایسه ایی ظرفیت تولید در هر ساعت، هزینه سرمایه گذاری تجهیزات اکسترودر دو مارپیچ با هم چرخنده 5/1 الی 2 برابر اکسترودر تک مارپیچ می‌باشد. بدلیل هزینه های بالای آن، تنها آن دسته از خوراک‌هایی که ارزش بالایی دارند، بوسیله اکسترودرهای دو مارپیچ فرآوری می شوند. در هنگام تولید محصولاتی با ویژگیهای زیر سیستم های اکستروژن دو مارپیچ بکار گرفته می‌شوند:

  1. خوراک‌های با چربی بسیار زیاد (بیش از 17% چربی داخلی)
  2. محصولاتی که سطوح بالایی گوشت تازه یا سایر مواد با رطوبت بسیار بالا دارا می‌باشند (بالای 35%)
  3. محصولات با شکل و اندازه یکنواخت
  4. محصولات با اندازه بسیار کوچک ( محصولات با قطر 6/0 الی 2 میلیمتر )
  5. محصولاتی که با هم اکسترود شده اند(3) (خوراکهای مختلط حیوانات خانگی)

تصویر شماره 1: اکسترودر پزنده دو مارپیچ با گشتاور بالا / ظرفیت بالا
یک مثال از اینوع جدید دستگاه‌های محور موازی(1)، اکسترودرهای دو مارپیچ سری Magnum ST که بوسیله کارخانه وینگر تولید شده است (تصویر شماره 1)

اکسترودرهای C2TX C2TX (اکسترودرهای دو مارپیچ مخروطی با هم چرخنده) آخرین سیستم اکستروژنی هستند که به صنایع غذایی معرفی شده‌اند (تصویر شماره 2). طراحی مخروطی C2TX این اجازه را داده است که فشرده سازی مثبت(2) در داخل بدنه دستگاه اتفاق بیافتد و احتمال برگشت خوراک در آن کاهش یابد. فشرده سازی مثبت یک روش مؤثر بهره مندی از انرژی مکانیکی به داخل مواد اکسترود شده را ارائه می‌نماید. طراحی مخروطی دستگاه C2TX سبب می‌شود که مواد در امتداد مارپیچ خمیری شده و برش زده شوند. در اکسترودرهای دو مارپیچ معمولی، مواد بوسیله قفل های برش دهنده، برجستگی های مخلوط کننده یا سازه های برش دهنده مارپیچ،خمیری و بریده می شوند. این ساختار خمیری کننده(3) نیاز به مارپیچ های اختصاصی و قفل هایی که یک پخت مناسبی را بوجود می آورند، حذف می‌نماید. همچنین از آنجا که برای تولید هر محصول نیاز به تغییر ساختار مارپیچ نمی باشد، مدت زمان توقف دستگاه کاهش می‌یابد.
تصویر شماره 2 : اکسترودر دو مارپیچ با هم چرخنده مخروطی

ابزارهای موجود در زمینه انعطاف پذیری اکستروژن

مهم نیست که کدامیک از این اکسترودرها استفاده شده باشند، قابلیت دسترسی به محدوده وسیعی از قطعات اضافه شده به اکسترودر و ابزارهایی که امروزه در دسترس هستند، می‌تواند در زمینه به حداکثر رسانی قابلیت انعطاف و بازدهی اکسترودر به ما کمک نماید. بطور آشکار، برخی از گزینه های استاندارد جهت انعطاف پذیری اکسترودر نظیر سرعتهای متنوع موتورهای اصلی همواره در دسترس می‌باشند. با اینحال اخیرا، چهره ها و ابزارهایی بمنظور بهینه سازی فرآیند اکستروژن بطور اختصاصی طراحی شده‌اند. یک لیست از این موارد بدین شرح می‌باشند:

  • کنترل زمان ماندگاری(1)
  • دریچه در قسمت میانی بدنه دستگاه(2)
  • منفذ دار بودن بدنه اکسترودر(3) (با یا بدون کمک خلاء)
  • دریچه فشار عقب(4)
  • اتاقک فشار بعد از اکستروژن(5)
  • طراحی دای و چاقو(6)

کنترل زمان ماندگاری خوراک

سیستم کنترل کننده زمان ماندگاری خوراک در دستگاه در واقع یک کنترل پیوسته و لحظه به لحظه را درطول مدت فرآیند پیش کاندیشنینگ بر روی مدت زمان ماندگاری مواد اعمال می‌نماید، بطوری که مزیت های ذیل را بهمراه می‌آورد:

  • تسهیل توالی شروع بکار دستگاه و کاهش یافتن محصولات نامطلوب (1) در هنگام شروع بکار دستگاه
  • ثابت بودن میزان تخلیه خوراک در طول زمان خاموش بودن دستگاه یا تغییر فرمول خوراک
  • مستندسازی زمان و دما برای گزارشات ممیزی فرآیند بمنظور تولید خوراک پاک

در هنگام شروع بکار دستگاه مواد خام اولیه وارد شده به استوانه کاندیشنر (تصویر شماره 3)، اندازه گیری می‌شوند و با آب و یا بخار مخلوط می‌شوند بگونه ایی که فرآیند پخت و هیدراته شدن آغاز می‌گردد. دریچه تخلیه بسته باقی می‌ماند تا اینکه خوراک آردی در داخل استوانه کاندیشنر برای مدت زمان مطلوبی نگه داشته شود. آنگاه دریچه تخلیه شروع بکار نموده و خوراک آردی را به اکسترودر تحویل می‌نماید و با این کار بطور قابل ملاحظه‌ایی مواد زائد را در طول فرآیند شروع بکار دستگاه کاهش می‌دهد.

تصویر شماره 3: کاندیشنر دو محوره

یک اپراتور نمی بایست مدت زمان طولانی در حالیکه منتظر استوانه کاندیشنر است که به محتوای دمایی و رطوبتی لازم کار برسد، خوراک آردی را دور بیاندازد. در طول زمان خاموش بودن دستگاه یا زمان تغییر فرمول محصول، قطعه تخلیه کننده خوراک بطور پیوسته خوراک آردی کاندیشنینگ شده را در یک حد مشخص شده به اکسترودر تحویل می‌نماید. بنابراین دستگاه اکسترودر بطور پیوسته در حال فعالیت باقی می‌ماند تا اینکه استوانه کاندیشنر عملا خالی گردد. در سیستم های متداول هرگاه مواد اولیه خام آردی بداخل استوانه کاندیشنر اندازه گیری نشود، میزان اکستروژن به آرامی کاهش می‌یابد.

سیستم کنترل کننده زمان ماندگاری خوراک مقدار مواد زائد و همچنین مقدار محصول نامطلوب یا آلوده را کاهش می‌دهد. در نهایت این سیستم به فرآیند اجازه می‌دهد که مدت زمان فرآوری و دمای فرآیند مستند سازی گردد. این قضیه برای آنهایی که بخصوص به مسئله از بین رفتن میکروب‌های بیماریزا و سلامتی خوراک اهمیت می‌دهند بسیار جالب است. از اینرو زمان ماندگاری خوراک در واقع یکی از ورودی‌های سیستم کنترلی است برای اینکه کاربر بتواند با اطمینان استناد نماید که خوراک آردی در درجه حرارت مورد نظر برای مدت زمان معینی نگه داشته شده است.

دریچه در قسمت میانی بدنه دستگاه اکسترودر

دریچه در قسمت میانی می‌تواند در داخل بدنه اکسترودر نصب شود (تصویر شماره 4) تا بعنوان یک وسیله محدود کننده قابل تنظیم برای کنترل نمودن فشار یا استرس برش(1) و نیروی مکانیکی مخصوص در طول زمان کارکرد سیستم بکار گرفته شود. دریچه در قسمت میانی بدنه می‌تواند از یک وضعیتی که هیچ یا محدودیت اندکی را اضافه نموده تا یک وضعیتی که می‌تواند تقریبا محدودیت کاملی را در زمینه عبور مواد اکسترود شده ایجاد نماید، قابل تنظیم باشد.

تصویر شماره 4: دریچه در قسمت میانی بدنه اکسترودر

قرار دادن این وسیله در دستگاه عمدتا میزان انعطاف پذیری سیستم اکستروژن را بدون توقف زمانی بیهوده و تغییرات پیکربندی دستگاه بالا می‌برد.

همچنین دریچه در قسمت میانی بدنه دستگاه می‌تواند به سیستم کنترلی اکسترودر متصل شده و بطور اتوماتیک و هوشمند میزان انرژی مکانیکی مخصوص را در نقطه تنظیمی مورد نظر حفظ نماید.

منفذ دار بودن بدنه دستگاه اکسترودر

بدنه دستگاه اکسترودر معمولا بسته است، در نتیجه تا قبل از آن زمانیکه مواد اکسترود شده می‌خواهند از سوراخ‌های دای خارج شوند، فشار این مواد در آن فضا افزایش می‌یابد. فشارهای فرآیندی بالا (صفر الی 40 بار) نسبت های قابل توجهی از انبساط و چگالی را در محصول باعث می‌شود بگونه ایی که خوراکهایی نظیر خوراک‌های شناور آبزیان تولید می‌شوند.
میزان انبساط (پفکی شدن) خوراک را میتوان بواسطه تزریق بخار بداخل بدنه اکسترودر بطوریکه انرژی گرمایی وارده بالاتر رود، بمیزان بیشتری افزایش داد.

در هنگامیکه برای تولید برخی خوراکها چگالی بیشتری از محصول مد نظر باشد، بدنه اکسترودر می‌تواند بگونه ایی پیکربندی شود که یک منفذی که فشار فرآیندی را آزاد نموده و دمای محصول را کاهش دهد، در آن لحاظ شود. یک پمپ خلاء کمکی (تصویر شماره 5) می‌تواند بمنظور افزایش دادن چگالی محصول، حتی خنک کنندگی و هوادهی بیشتر مواد اکسترود شده، به بدنه دستگاه اکسترودر اضافه شود.

تصویر شماره 5: منفذدار بودن بدنه دستگاه اکسترودر با پمپ خلاء کمکی

پمپ خلاء کمکی (بالای 7/0 بار) قوام پلت را بهبود می‌بخشد، چگالی محصول را افزایش داده و رطوبت مواد اکسترود شده را کاهش می‌دهد.

خاکه محصول و آب گرفته شده توسط پمپ خلاء نیاز به جمع آوری دارند. این مواد زائد می‌توانند بواسطه یک سیستم مواد بازیافتی بداخل چرخه برگردانده شوند (همانگونه که در تصویر شماره 4 تشریح شده است).

ویژگی‌های محصول نهایی نظیر چگالی، میتواند بواسطه محدودیت دای اکسترودر کنترل شود. « دریچه فشار عقب» وسیله ایی است که بطور معمول توسط تولیدکنندگان خوراک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این وسیله برای تنظیم کردن محدودیت دای در حالیکه سیستم اکستروژن در حال کار است مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با تغییر دادن میزان محدودیت در قسمت تخلیه دستگاه اکسترودر در هنگامیکه دستگاه در حال کار است، چگالی محصول می‌تواند تا بیش از 25 درصد بدون اینکه تغییری در پیکربندی مارپیچ و دای اعمال شود، تغییر داده شود. دهانه های متنوع دریچه فشار عقب قبل از اینکه دای نهایی در محل قرار داده شود، در انتهای دستگاه اکسترودر نصب می‌شوند (تصویر شماره 6).

تصویر شماره 6: دریچه فشار عقب

انرژی مکانیکی مخصوص و فشار اکستروژن پارامترهاِیی از فرآیند می‌باشند که بوسیله این دریچه کنترل می‌شوند. دریچه فشار عقب در واقع کنترل داخلی فشار یا استرس برش و انرژی مکانیکی مخصوص را برای تنظیم مختصات مهم محصول ارائه می‌نماید:

  • چگالی حجمی (جدول شماره 2)
  • اندازه و یکنواختی ساختمان سلولی
  • ژلاتینه شدن نشاسته
  • تعریف شکل محصول
  • جذب آب و روغن (جدول شماره 2)

تصویر شماره 12

گزارش شده است که با بکارگیری دریچه فشار عقب فرآیند اکستروژن خوراک بسیار پایدارتر است. دریچه فشار عقب نیاز به تغییر پیکربندی های دستگاه اکسترودر را در هنگام تولید سبد محصولات مختلف حذف می‌نماید. قسمتی از دریچه فشار عقب که یک قطعه جدا نشدنی است، یک حالت میانبر(1) دارد و محصول را از قسمت دای/چاقو و انتقال دهنده خوراک منحرف می‌سازد تا عملیات تعمیر در این ناحیه انجام شود و در ضمن باعث می‌شود که اصول بهداشتی در این نواحی بهبود یابد.

حفره فشار بعد از اکستروژن

وسیله دیگری که در صنعت خوراک آبزیان وجود دارد، یک حفره محصور می‌باشد که قسمت دای/چاقو را احاطه نموده است و اجازه کنترل فشار خارجی را به اکسترودر و دای می‌دهد ( غالبا بعنوان سیستم خارجی مدیریت چگالی(2) شناخته می‌شود ). همینطور که فشار افزایش پیدا می‌کند، نقطه تبخیر آب افزایش می‌یابد بطوریکه پدیده انبساط(3) در محصول کاهش یافته و در نتیجه میزان چگالی افزایش می‌یابد (جدول شماره 3).

تصویر شماره 13

محصولات انبساط یافته یا نسبتا انبساط یافته که بطور معمول در یک چگالی حجمی کمتر از حد مطلوب از دای اکسترودر خارج می‌شوند، میتوانند بوسیله حفره فشار بعد از اکستروژن که در اطراف مجموعه دای/چاقو قرار دارد، متراکم شوند. یک چالش عمده در صنعت خوراک آبزیان در واقع تولید خوراکی کاملا پخته با چگالی حجمی کافی که بسرعت در آب فرو رود و در عین حال توانایی جذب روغن را در طی مرحله پوشش دهی داشته باشد. جدول شماره 4 تنظیمات فشار سیستم خارجی مدیریت چگالی که بمنظور کنترل چگالی محصول انجام می شود را نمایش می‌دهد.

تصویر شماره 14

حفره فشار می‌تواند با دریچه فشار عقب بمنظور ارائه کردن کنترلهای اضافی فرآیندی همراه شود:

  • تنظیم انرژی مکانیکی مخصوص برای کنترل ویژگیهای بحرانی محصول
  • منحرف سازی محصول نامطلوب در حین شروع بکار دستگاه از حفره فشار
  • کنترل صحیح و دقیق چگالی محصول خارج از دستگاه اکسترودر و دای، بگونه‌ایی که هیچ تغییرات پیکربندی دستگاه برای پفکی کردن یا متراکم سازی خوراک‌ها مورد نیاز نباشد.
  • افزایش ظرفیت دستگاه اکسترودر بمیزان 25 الی 50 درصد نسبت به حالت منفذدار بودن پیکربندی دستگاه
    طراحی مجموعه دای/چاقو دستگاه اکسترودر

حفره اکستروژن با یک دای در انتها بسته می‌شود که در واقع 2 عمل مهم انجام می‌دهد: دای یک محدودیتی را در مقابل جریان حرکت محصول ایجاد می‌نماید که باعث می‌شود اکسترودر، فشار و برش مورد نیاز را توسعه دهد. دای همچنین به محصولی که در حال خروج از دستگاه اکسترودر است، شکل می‌دهد. طراحی دای و اثرش بر انبساط، یکنواختی و سیمای محصول نهایی غالبا نادیده گرفته می‌شود. میزان پفکی شدن محصول نهایی می‌تواند بواسطه دستکاری‌های فرمول خوراک و فضای باز (سوراخ) دای کنترل شود. بطورکلی خوراک‌های پفکی نشده اما بطور کامل پخته شده، نیاز به 600-550 میلی متر مربع فضای باز به ازاء هر تن توان عملیاتی دارند. خوراک‌هایی که به میزان زیادی پفکی شده اند نیاز به 250-200 میلی متر مربع فضای باز به ازاء هر یک تن توان عملیاتی دارند (تصویر شماره 7).

تصویر شماره 7: مجموعه دای/چاقو

سایر پیشرفت ها در زمینه پیکربندی دای به «دای های چندتایی سریع تعویض»(1) منتج شده است. جایی که دای ها می‌تواند بدون توقف سیستم اکستروژن تعویض شوند. این طراحی زمان تنظیم نمودن را بمیزان بیش از 50 درصد کاهش می‌دهد، که این مسئله باعث شده اندازه های بسیار کوچکتر خوراک، زمان بندی راحتتر، افزایش بهره وری دستگاه و در نهایت سود بخشی بیشتر حاصل شود. انعطاف پذیری فرآیند اکستروژن بواسطه پارامترهای عملیاتی اکسترودر در صنعت امروزه خوراک لازم و ضروری می‌باشد از آن جهت که بتوانیم به نیازمندیهای بازار برسیم و فرآیند را برای جبران مواد اولیه و سایر تغییرپذیری های فرآوری تنظیم نماییم. تولیدکنندگان تجهیزات اکستروژن می‌بایست در زمینه ارائه پیکربندی‌های مناسب برای محصولاتی که نیاز به فرآوری دارند، توانا باشند. با استفاده صحیح از ابزارهای موجود و با بهینه سازی سیستم فرآوری اکستروژن، تولیدی سودآوری از خوراک آبزیان و حیوانات خانگی نصیب شما خواهد شد.

ريشه يابی مشکلات تغذيه ايی در گلة گاوهای شيری

در اغلب اوقات هنگامی که گاوها آنگونه که انتظار می‌رود شیر تولید ننمایند یا اینکه گله از نظر سلامتی دچار مشکل شود، جیره های غذایی تنظیم شده (و در واقع متخصصین تغذیه که جیره های غذایی را تنظیم می نمایند)، مورد انتقاد قرار می‌گیرند. در اغلب موارد، اکثر مشکلات تغذیه ایی ترکیبی از چندین فاکتور بوده که بگونه‌ایی تغییر پیدا کرده‌اند که باعث کاهش در تولید شیر، کاهش در رشد و سلامتی گله شده اند. جیره های غذایی تنظیم شده می‌توانند خود بتنهایی مشکل ساز باشند، اما سایر فاکتورهای مدیریتی وابسته نیز می‌توانند در این قضیه سهیم باشند. غالب اوقات، اعمال تغییر در مدیریت عملی می‌تواند مشکل را برطرف سازد. در جدول زیر برخی از مشکلات که در گله گاو شیری بروز می‌کند به صورت کلی آورده شده‌اند و مواردی را که می‌بایست در زمینه برطرف سازی آنها مد نظر قرار گیرد، مشخص می‌نماید:

تصویر شماره 15
تصویر شماره 16
تصویر شماره 17
تصویر شماره 18

گروه تحقیق و توسعه (R & D) شرکت تعاونی تولیدی 21 بیضاء

مدیریت پرورش و تغذیه گاوهای تازه زا

مقدمه:
یکی از بحرانی ترین مراحل در طول زندگی اقتصادی گاوهای شیری 2 ماه اول پس از زایش است و کوچکترین بی توجهی به حیوان در این دوره کوتاه لطمات جبران ناپذیری به سلامت و تولید گاو در آن دوره شیردهی و حتی تمام عمر حیوان وارد می‌کند و بر عکس مدیریت صحیح در این دوره تضمین کننده سلامتی و تولید بالای حیوان خواهد شد. تقریباً اکثر بیماری های تغذیه ای، متابولیکی و عفونی مهم در این دوره به سراغ گاو می‌آیند. بیماری هایی از قبیل تب شیر، زمین گیر شدن گاو، جفت ماندگی، کتوز، اسیدوز، برگشتگی شیردان، کبد چرب، لنگش تغذیه ای، آبسه کبدی، افت شدید چربی شیر وانواع عفونت های رحمی در این دوره به وفور در گله دیده می‌شود. تغذیه علمی و مدیریت صحیح پرورش از مهمترین عوامل پیشگیری کننده از بروز بیماریهای فوق می‌باشد. دامدار موفق کسی است که به تواند از بروز این بیماری ها در گله جلوگیری کرده و حیوان را در رسیدن به اوج تولید شیر یاری رساند.

چرا گاوهای تازه زا این قدر آسیب پذیر و حساس هستند؟ عوامل مختلفی باعث می‌شود که گاوهای تازه زا تا حد زیادی حساس و ضعیف باشند که به بعضی از آنها فهرست وار اشاره می‌شود:

-تغییرات فیزیولوژیک وسیع در هنگام زایش: زایمان سبب تغییرات زیادی در هورمون های بدن گاو می شود . این تغییرات در بدن گاو طبیعی بوده و سوخت و ساز بدن را برای تولید شیر آماده میکند ولی فشار زیادی به گاو وارد می کند.

-استرس زیاد به هنگام زایمان: زایمان در قدیم عمل سنگینی برای گاو نبود ولی در حال حاضر به دلیل اصلاح نژاد و ایجاد گوساله هایی با وزن بیش از 37 کیلوگرم، خروج گوساله از کانال زایمان با فشار زیادی به در گاو همراه است.
-کم اشتهایی: گاو تازه زا بسیار کم اشتها است. دلایل مختلفی برای توجیه کم اشتهایی در گاو تازه زا ذکر شده است. تغییرات هورمونی در بدن، بزرگی جنین در شکم حیوان آبستن به خصوص در اواخر دوره آبستنی و فشار زیاد بر روی دستگاه گوارش، عادت نداشتن گاو خشک به مصرف زیاد خوراک به خصوص عادت نداشتن به مصرف کنسانتره و بالا رفتن چربی خون در گاو تازه زا به دلیل کاهش وزن شدید در چند روز اول بعد از زایش از جمله دلایل مهم کاهش اشتها می‌باشد.
-شروع ترشح شیر و شیرواری: ترشح شیر بلافاصله پس از زایش به یکباره شروع شده و حیوانی که تا چند ساعت قبل خشک بوده و تولید نداشته است شروع به ساختن و ترشح شیر می‌نماید. این عمل باعث افزایش شدید و یکباره نیازهای غذایی گاو شده و فشار زیادی به بدن وارد می‌سازد.

مجموع عوامل فوق دست به دست هم داده و گاو تازه زا را ضعیف و حساس می‌نماید و اگر دامدار به موقع به فکر چاره نباشد لطمات سنگینی به حیوان وارد شده که گاهاً جبران پذیر نبوده و باعث حذف زود هنگام گاو به خصوص در حیوانات پرتولید می‌گردد.

معیارهای شناخت مدیریت های ضعیف در گاوهای تازه زا
از معیارهای زیر می‌توان به سادگی فهمید که آیا در یک گله مدیریت صحیح تغذیه و پرورش در مورد گاوهای تازه زا رعایت می‌شود:

-پائین بودن تولید شیر در اوج شیردهی
-کاهش شدید وزن بدن
-پائین بودن درصد آبستنی در گله
-وجود بیماری های متابولیکی در گله(از قبیل تب شیر، کتوز و …)
-وجود اختلالات گوارشی از قبیل اسیدوز شکمبه، برگشتگی شیردان و…
-بالا بودن هزینه های دامپزشکی
-بالا بودن درصد حذف اجباری گاوها از گله

اگر یک یا چند مورد از موارد بالا در گله شما وجود دارد حتماً باید در مدیریت دامداری خود تجدید نظر کنید

راهکارهای مدیریتی در پرورش و تغذیه گاو تازه زا

  1. حفظ وزن مناسب گاو قبل از زایش: گاو در هنگام زایش باید وزن مناسب داشته باشد. گاو خشک به شدت مستعد چاق شدن می‌باشد. هرگونه اضافه وزن در هنگام زایش سبب مشکلات زیادی برای حیوان می‌شود. گاوهای چاق در زمان زایش و پس از آن به سرعت وزن خود را از دست می دهد که این امر موجب بالا رفتن چربی خون می‌گردد. بالا رفتن چربی خون سبب از دست دادن شدید اشتها در گاو شده ونهایتاً باعث چرب شدن کبد می‌شود. کبد پایگاه سوخت و ساز بدن است و هرگونه اختلالی در کار کبد به شدت سلامتی و تولید شیر را به خطر می اندازد. متاسفانه بسیاری از دامداران عقیده دارند که باید گاو آبستن را چاق نگه داشت تا در دوره شیردهی بعدی شیر زیادی تولید کند اما این عمل بسیار غیر اصولی بوده و دامدار با دست خودش دام را به مهلکه می‌اندازد. گاو لاغر نیز توانایی زیادی برای تداوم تولید شیر ندارد. از نظر فنی گاو باید درهنگام زایش دارای امتیاز بدنی حدود 5/3 باشد. این گاو نه خیلی لاغر و نه خیلی چاق است و حدود یک کف دست روی کپل از چربی خالی است(شکل 1).
  2. شروع استفاده از کنسانتره از دو هفته قبل از زایش:
    در نشریه قبل شما با نحوه تغذیه گاو در مراحل مختلف خشکی آشنا شدید. نکات مهم تغذیه ای در این مرحله به شرح زیر است. برای عادت دهی گاو و میکروب های شکمبه حیوان به مصرف کنسانتره باید از دو هفته مانده به زایش شروع به مصرف کنسانتره نمود. برای اینکار بهتر است از مقادیر کم(حدود 2 کیلوگرم) در روز شروع نموده و به تدریج در طی دو هفته به حدود 4 تا 5 کیلوگرم برسانید. اگر گاو یا تلیسه چاق بود این مقدار را به 4 کیلوگرم محدود کنید. غلظت انرژی کل جیره در این دوره باید چیزی بین گاو تازه زا و گاو خشک بوده و حدود 55/1 مگاکالری در کیلوگرم باید باشد(کل جیره نه کنسانتره). مقدار مصرف ذرت سیلو شده نباید بیش از 50 درصد از علوفه مصرفی باشد(بر حسب ماده خشک) زیرا باعث چاقی گاو می‌شود. برای شادابی، تمرین و بازی گاوها همیشه و در تمام فصول سال جای کافی برای گاوهای خشک مهیا کنید که این امر در سلامت گاو قبل و بعد از زایش بسیار اهمیت دارد.
  3. به حداکثر رساندن مصرف خوراک پس از زایش:
    مصرف خوراک بلافاصله پس از زایش به حداقل ممکن رسیده و اشتهای حیوان به شدت کاهش می یابد و این امر موجب از دست دان چربی های بدن شده و حیوان لاغر می‌شود. در این حالت گاو در تعادل منفی انرژی قرار دارد بدین معنی که بیش از آنچه که از طریق خوراک انرژی دریافت کند، به دلیل تولید شیر زیاد انرژی مصرف می‌کند و این کمبود انرژی را از طریق آب کردن چربی های بدن تامین می‌نماید. از نظر علمی هر چه بتوانیم سرعت لاغر شدن گاو را کنترل کنیم به نفع سلامت گاو و تضمین کننده تولید شیر زیاد در اوج شیردهی است. نکات مهمی در رابطه با به حداکثر رساندن خوراک در گاوهای تازه زا وجود دارند که باید مد نظر قرار گیرد که بعضی از آنها عبارتند از:
    -استفاده از علوفه با کیفیت بالا
    -استفاده از علوفه و مواد غذایی خوشخوراک در جیره
    -خالی نبودن آخور در هیچ زمانی
    -تشویق گاوها به ایستادن پای آخور به هر روش ممکن
    -افزایش تعداد دفعات خوراک ریختن در آخور
    -استفاده از علوفه خشک در جیره حداقل به میزان 5/2 تا 3 کیلوگرم روزانه
    -زیاد خرد نکردن علوفه
    -فضای کافی آخور برای تمام گاوها در یک زمان(حداقل 65 تا70 سانتی متر طول آخور به ازای هر راس گاو)
    -بهم زدن خوراک در آخور برای تحریک گاوها به مصرف
    -انرژی خالص شیردهی در کل جیره حداقل 65/1 مگاکالری در کیلوگرم باشد
    -پروتیئین کل خوراک(علوفه+کنسانتره) حداقل 17 تا 18 درصد باشد که بیش از 35 تا 40 درصد آن از نوع پروتئین عبوری باشد.
    -میزان مصرف کنسانتره به هیچ وجه بیش از 60 درصد کل خوراک نباشد.
    -کنترل دقیق روزانه مصرف خوراک گاوهای تازه زا
  4. با گاوهای چاق هنگام زایش چه کار کنیم؟
    همانطور که بارها اشاره شد گاو چاق در هنگام زایش مستعد ابتلا به انواع بیماری ها است بنابراین اگر گاوی در هنگام زایش چاق بود باید نکات زیر دقیقاً رعایت نمود: 1. خوراندن روزانه 500 تا 700 گرم پروپیلن گلیکول از چند روز قبل از زایش تا 5 روز پس از زایش برای تامین قند کافی خون
    2. مصرف 6 تا 12 گرم نیاسین( از ویتامین های گروه ب)
    3. مصرف کافی مواد نشاسته ای در جیره
    4. دقت در مصرف کافی خوراک توسط گاو
    5. پرهیز کردن از تغییر سریع جیره
  5. شدیداًً مراقب انواع بیماری ها باشید:
    در گاوهای تازه زا به دلیل شرایط خاص بدن حیوانات به شدت در مقابل انواع بیماری ها حساس هستند بنابراین کوچکترین علامت ناخوشی گاوها را زیر نظر گرفته و بی تفاوت نباشید. ورم پستان، لنگش، کتوز، اسیدوز و عفونت های رحمی در این دوره به وفور یافت می‌شود. برای پیشگیری از این بیماری ها رعایت نکات بهداشتی را به خصوص نظافت و خشک بودن جایگاه نگهداری گاوها را سرلوحه کار خو قرار دهید. اگر بیماری در مرحله ابتدایی شناسایی و درمان شود پاسخ حیوان به درمان سریع و کامل خواهد بود در غیر این صورت ممکن است بیماری حتی تا چندین ماه گاو را مشغول کرده و علاوه بر هزینه های سنگین دامپزشکی، تولید شیر حیوان در کل دوره شیردهی با کاهش روبرو خواهد شد.

نور دهی در جوجه گوشتی

در اولین روزهای پرورش بیشتر پرورش دهندگان جوجه گوشتی اغلب به جوجه ها روشنایی دائم (24 ساعت ) میدهند و به منظور عادت دادن آنها به تاریکی در هنگام قطع برق و جلو گیری از ایجاد استرس برنامه 23 ساعت روشنایی و یک ساعت خاموش را معمولا پس از روز اول اعمال مینمایند، این در حالی است که شدت نور را در تمام دوران پرورش ثابت نگاه میدارند. امروزه به دلیل نیاز به صرف جویی در مصرف انرژی و انجام مطا لعات فراوان تأثیر نور بر رشد و عملکرد جوجه های گوشتی برنامه های نوری متناوب و با شدت نور متغییر ارائه شده است. امروزه بررسی های فراوانی در مورد تأثیر نور دهی بر مصرف خوراک، بازدهی رشد، ضریب تبدیل خوراک، رفاه و آرامش جوجه های گوشتی انجام شده است که هدف اساسی آنها افزایش میزان عملکرد، بهبود زندمانی و کاهش مشکلات مربوط به پا و آسیت است انجام و یا در حال بررسی است. در این بولتن ما نیز سعی بر آن داریم که ضمن بررسی تاثیر نور بر عملکرد جوجه های گوشتی چند برنامه نوری را نیز معرفی نماییم تا مرغدراران با توجه به شرایط سالن، منطقه و مدیریت خود بتوانند یکی از آنها را اجرا نمایند. دید در طیور:
در مقایسه با انسان طیور چشم های بزرگتری دارند، بصورتی که وزن دو چشم در پرنده گان از وزن مغز بیشتر است. مطالعه انجام شده نشان می دهد که تا حد زیادی طیور نزدیک بین هستند. این مشخصه به پرنده امکان را میدهد تا اجسام نزدیک و دور را بطور همزمان در کانون دید خود بشکل یکسان و هم اندازه ببیند. در واقع طیور همزمان با جستجو برای مصرف خوراک، امکان حالت آماده باش و انجام عکس العمل را نیز دارا هستند. انواع سیستم های نور در پرورش جوجه گوشتی:

الف) نوردائم
ب) نور متناوب

الف): در سیستم نور دائم بسته به سالن گاهی از اوقات پرورش دهندگان جهت صرفه جویی در مصرف انرژی پس از 3-2 روز اول پرورش سعی بر استفاده از نور طبیعی در طول روز و استفاده از روشنایی در طول شب دارند. باید متذکر شد نور طبیعی به دلایل:
1) متغییر بودن شدت در طول روز
2) عدم یکنواختی پخش در تمام نقاط سالن و ایجاد کانون نور درنقاط خاص
3) تحریک پرندگان وایجاداسترس
4) تاثیر مستقیم بر درجه حرارت سالن
نامرغوبترین نوع برنامه نوری است. معمولا برنامه نوری دائم را بر دو نوع 1-نور دائم با شدت بالا 2- نور دائم با شدت ضعیف می باشد. در روش نور دائم با شدت بالاپرورش دهندگان پس از 24 الی 48 ساعت اولیه پرورش شدت نور را به 4 وات در هر متر مربع رسانده و سپس با خاموشی یک ساعت در شب شدت نور را تا پایان دوره ثابت نگه می دارند. در این برنامه توصیه میشود هرگز شدت نور را افزایش ندهید زیرا چشم طیور نمی تواند بعد از نور شدید روزانه به شدت نور پائین تر عادت نماید. در روش نور دائم ضعیف بعد از 2 الی 5 روزگی سن جوجه، یک ساعت خاموشی و 23 ساعت روشنائی با شدت نور به 5/1 وات درهر متر مربع به گله داده می‌شود و این برنامه تا پایان دوره پرورش ادامه می‌یابد.

ب): سیستم نوری متناوب خود به دو روش اجرا می‌شود
1- نور ضعیف متناوب و یکسان
2- نور ضعیف متناوب و متغییر در روش اول معمولا بعد از سن 5 روزگی با استفاده از یکی از برنامه های نوری که در جداول زیر آورده شده است شدت نور در تمام طول دوره پرورش به 1 الی 5/1 وات در هر متر مربع می‌رسد ولی در روش دوم پس از سن 5 الی 7 روزگی شدت نور از 3 الی 4 وات در هر متر مربع معمولا بصورت کاهشی تا پایان دوره به 1 الی 5/1 وات می‌رسد. اجرای هر کدام از روش‌ها و سیستم های نور فوق بستگی به دانش فنی و قدرت مدیریت، وضعیت سالن، فصل و زمان پرورش، شکل دان مصرفی(آردی یا پلت) و شرایط عمومی گله دارد. باید توجه داشت هنگام استفاده از نور متناوب دانخوری و آبخوری بیشتری در اختیار جوجه ها قرار گیرد. در این روش توصیه بر افزایش حداقل 50 – 40 درصد آبخوری و دانخوری در کل سالن است.

رنگ نور:

رنگ نور در میزان عملکردجوجه های گوشتی می‌تواند تأثیر گذار باشد. پرندگان قادرند طیف هایی از اشعه نوری قرمز، نارنجی زرد و احتمالاً آبی را ببینند، که این مسئله بیشتر به خاطر عبور بعضی از اشعه‌های کوتاهتر نوری نظیر سبز، آبی و بنفش از شبکیه چشم طیور می‌باشد. در جدول زیر رابطه بین رنگ نور و بعضی از عوامل تولید آورده شده است گر چه در بیشتر اوقات این ارتباطات بسیار کم است. رابطه رنگ نور و عملکرد جوجه گوشتی:

تصویر شماره 19

با توجه به تحقیقات ارائه شده در پرورش جوجه های گوشتی طی دوران پرورش بهتر است از سیستم‌های نوری استفاده شود که بتوان ترکیبی از نورهای زرد، سبز و آبی استفاده نمود. از آنجا که طول موج آبی در حداقل‌های دامنه نورهای مرئی قرار گرفته است توصیه می‌شود از سن یک الی 10 روزگی و برای رسیدن طیور به آبخوری و دانخوری از نور سبز و زرد و در ادامه از ترکیب نور سبز و آبی یا سبز و زرد تا پایان دوران پرورش استفاده شود. مزایای استفاده از این ترکیب رنگی نور به شرح زیر است:

  1. افزایش رشد بهتر
  2. کاهش استرس
  3. بهبود ضریب تبدیل غذایی
  4. کاهش احتمال کانی بالیسم و تلفات ناشی از آن

انواع برنامه های نور متناوب جوجه های گوشتی

تصویر شماره 20
تصویر شماره 21
تصویر شماره 22
تصویر شماره 23
تصویر شماره 24

در این بولتن سعی داریم تاثیر شدت و مدت نور را بر صفات مهم اقتصادی جوجه گوشتی شامل مصرف خوراک، افزایش وزن، حذف و تلفات، بازده خوراک (ضریب تبدیل) و نهایتا راندمان اقتصادی تولید را بررسی نمائیم. نحوه محاسبه تعداد لامپهای مورد نیاز درسالن: بمنظور محاسبه تعداد لامپهای مورد نیاز در یک سالن جوجه گوشتی میتوان از فرمول زیر استفاده نمود: مساحت سالن (متر مربع) * حداکثر شدت نور مورد نیاز (لوکس) تعداد لامپ = —————————————————— میزان وات لامپ مورد مصرف * k ضریب جهت محاسبه ضریب k بر اساس جدول زیر عمل نمایید:

تصویر شماره 25

بعنوان مثال می‌خواهیم برای سالنی با ابعاد 15 * 60 متر که لامپهای 60 واتی استفاده می‌نماید، برای ابتدای دوره پرورش که نور با شدت 20 لوکس نیاز داریم، تعداد لامپها را مشخص نماییم. برای این کار:
ضریب k = 5 تعداد لامپ = 20 * 15 * 60 / 5 * 60 = 60 بنابراین برای این سالن، حداکثر به تعداد 60 لامپ 60 وات برای اوایل دوره پرورشی نیاز داریم. لازم بذکرست که این تعداد لامپ برای زمانی است که لامپها فاقد انعکاس دهنده باشند. در صورتی که لامپها دارای انعکاس دهنده باشند تعداد لامپها حداقل 30% کاهش می‌یابد.

تاثیر طول روشنایی بر مصرف خوراک و رشد:

علت اصلی استفاده از روشنایی دائمی و یا 23 ساعت روشنائی و یک ساعت خاموشی با شدت روشنایی زیاد در جوجه گوشتی حد اکثر کردن مصرف خوراک و افزایش وزن جوجه گوشتی است. در بررسی‌های انجام شده نشان داده شده است که پرندگانی که از نور دائم نسبت به نور متغییر استفاده کرده‌اند خوراک بیشتر مصرف و درصد رشد بیشتری داشته اند. این میزان رشد تا سن 21 روزگی بیشتر نمایان بوده است.

تاثیر طول روشنایی بر شمار مرگ ومیر وحذف و ضریب تبدیل خوراک:

تحقیقات نشان داده است که شمار مرگ ومیر کل (تلفات و حذف) و شیوع سندرم مرگ ناگهانی (سکته) و مشکلات پا با افزایش طول و شدت روشنایی افزایش می‌یابد و شدت تلفات گله خصوصا پس از سن 25 روزگی رو به افزایش یافته است بطوریکه گاهی این تفاوت‌ها به 5 الی 10 درصد هم می‌رسد. با توجه به مصرف خوراک بیشتر و تلفات طیور خصوصا بعد از 25 روزگی که وزن جوجه به بیش از 1000 گرم میرسد ضریب تبدیل خوراک در جوجه هایی که از طول روشنایی کامل استفاده کرده اند نسبت به گروه استفاده کننده از نور متناوب افزایش چشمگیری داشته است.

تاثیر طول روشنایی بربازدهی اقتصادی تولید:

توسعه اسکلتی و رشد اندامهای درونی (قلب ،کبد ،دستگاه گوارش و …..) ازاهداف مهم در اعمال برنامه های نوری خصوصا برنامه های نور متناوب است. رشد سریع جوجه های گوشتی امکان ایجاد بیماری‌های متابولیکی را افزایش می‌دهد. جهت مقابله با این بیماری‌ها و جلو گیری از سندرم مرگ ناگهانی و بروز مشکلات اسکلتی خصوصا پا، متخصصین پرورش جوجه های گوشتی سعی دارند با اعمال برنامه های مدیریتی (برنامه های نوری، تغذیه ای و….) درصد حذف و تلفات ناشی از بروز بیماری‌های متا بولیکی را کاهش دهند. کاهش در صد حذف و تلفات، و کاهش میزان خوراک مصرفی و نهایتا کاهش ضریب تبدیل غذایی از عوامل موثر بازده اقتصادی در جوجه های گوشتی است. بیشتر جوجه هایی که تحت برنامه های نوری متناوب قرار گرفته اند در مقایسه با جوجه هایی که از برنامه نوری دائم استفاده کرده اند پاسخ ایمنی بهتری داده اند. همچنین به دلیل مصرف اکسیژن و تولید حرارت طی دوره تاریکی، شمار مرگ و میر ناشی از تجمع مایع در حفره پریکارد کمتر بود. ایجاد برنامه نوری متناوب این امکان را برای پرنده ایجاد می‌نماید که با استراحت و مصرف کمتر انرژی افزایش راندمان تولید گوشت بهتری خصوصا در فصول گرم را داشته باشند. مصرف خوراک، شدت و مدت روشنایی، تحرک پرنده،کمیت و کیفیت خوراک همه از عوامل ایجاد حرارت محیطی و درونی در پرنده است که ایجاد برنامه های خاموشی متناوب می‌تواند در کاهش این حرارت تاثیر گذار باشد.

نتیجه گیری:

توصیه می‌شود مدیران واحد های پرورش جوجه گوشتی با توجه به شرایط سالن، شرایط محیطی، نوع دان مصرفی برای استفاده حداکثر بازدهی طیور یکی از برنامه های نور متداول متناوب استفاده نمایند. برای انجام این برنامه بهتر است با متخصصین پرورش طیور مشاوره لازم را داشته باشند.
با تشکر
گروه تحقیق و توسعه شرکت تعاونی تولیدی 21 بیضاء

مدیریت پرورش و تغذیه گاو خشک

مقدمه:

در گاو تولید شیر فقط در چرخه آبستنی- زایش امکان پذیر است. یعنی برای تولید شیر گاو باید حتماً آبستن شده و به طور طبیعی زایمان کند. بنابر این برای موفقیت در کار دامداری باید به تمام دوره زندگی گاو توجه کافی داشت. گاو پس از یک دوره شیردهی که معمولاً حدود 10 تا 11 ماه طول می‌کشد نیاز به یک دوره استراحت قبل از زایش دارد. در این دوره ذخایر بدنی گاو که در طول دوره شیردهی از دست رفته دوباره جبران می‌شود. همچنین رشد سریع جنین در رحم و نیز بازسازی غده پستان نیاز به یک دوره استراحت را برای گاو ضروری تر می‌کند. دامداران اصطلاحاً به این دوره استراحت قبل از زایش دوره خشکی می‌گویند.

ضرورت دوره خشکی در گاو:
دوره خشکی از جنبه های مختلف در گاو حائز اهمیت است که به بعضی از آنها اشاره می‌شود:

– جبران ذخایر بدنی از دست رفته: در اوایل دوران شیر دهی اشتهای گاو به خوراک کم می‌شود و در گاوهای پرتولید مقدار خوراک مصرف شده تکافوی نیازهای غذایی رانمی نماید و حیوان مجبور می‌‌شود از ذخایر بدنی خود استفاده کند. در این حالت بسته به شرایط حدود 50 تا 70 کیلوگرم از وزن گاو کاسته می‌شود. این مقدار کاهش وزن در اوایل دوره شیردهی طبیعی است و مشکلی برای سلامت گاو ایجاد نمی‌کند. ولی اگر کاهش وزن بیش از این مقدار باشد نشان می‌دهد که مشکلی در مدیریت وجود دارد. در هر صورت در اواخر دوره شیردهی و اوایل دوره خشکی لازم است این وزن از دست رفته جبران شود. لازم به ذکر است که از نظر علمی بهتر است وزن گاو قبل از شروع دوران خشکی متعادل گردد، در واقع گاودار موفق طوری برنامه ریزی می‌کند که وزن گاو در همان اواخر دوره شیردهی جبران شود و کار امروز را به فردا نمی اندازد!

– بازسازی غده پستان: در طول دوران شیردهی فشار زیادی به پستان وارد می‌شود. به طور مثال گاوی که به طور میانگین روزانه 30 کیلوگرم شیر تولید میکند در طول یک دوره شیردهی 300 روزه بیش از 9 تن شیر تولید می‌کند که عدد واقعاً بزرگی است! غدد پستانی

– این گاو مانند یک کارخانه روزانه حدود 5/3 تا 4 کیلوگرم مواد اولیه شیر(به غیر از آب) را در خود می سازند و از پستان خارج می کنند که در طول دوران شیردهی این عمل هر روز تکرار می شود. بنابراین لازم است که طی دوره خشکی این بافت کارکرده برای دوره بعدی شیردهی بازسازی شود.

– رشد کافی جنین: بیش از نیمی از رشد جنین در رحم در دو ماه آخر آبستنی یعنی ماه های هشتم و نهم اتفاق می افتد. در این دو ماه آخر به اندازه 7 ماه گذشته گوساله در رحم مادر خود رشد و نمو پیدا می کند. بدیهی است که رشد سریع جنین نیاز به مواد مغذی بسیار زیادی دارد و اگر گاو ماده به موقع خشک نشود، این احتیاجات غذایی بالا برای تولید شیر و رشد جنین فشار زیادی را به گاو وارد می کند.

– تقویت سیستم ایمنی بدن: عملیاتزایمان و تولید شیر فراوان به یکباره فشار زیادی را به گاو در هنگام زایش تحمیل می کند و در نتیجه حیوان مستعد ابتلا به انواع بیماری ها به خصوص بیماری های عفونی میگردد.ثابت شده است که خشک کردن صحیح کمک زیادی به تقویت سیتم ایمنی در حیوان می نماید.

طول دوره خشکی:

تا به حال آزمایشات زیادی در رابطه با تعیین طول دوره خشکی انجام شده است. به عنوان یک اصل کلی، طول این دوره به هیچ وجه نباید کمتر از 8 هفته(2 ماه) باشد. کاهش این دوره اثرات مخربی بر طول عمر گاو، تولید شیردر دوره شیردهی بعدی و سلامت گاو دارد. همچنین افزایش طول دوره خشکی هیچ اثر مثبتی بر سلامت و شیردهی حیوان نداشته و بلکه سبب چاقی بیش از حد گاو می شود.

تقسیم بندی دوره خشکی:

در قدیم کل دوره خشکی را یک دوره محسوب می کردند و کمترین توجه را به حیوان می نمودند.ولی امروزه ثابت شده است نیاز غذایی گاو در طول این دوره فرق میکند. به طوریکه در اوایل دوره خشکی نیاز غذایی گاو حداقل بوده و اواخر دوره آبستنی و درست قبل از زایش نیاز غذایی حیوان به حداکثر می رسد . بنابراین نمی توان در تمام این مدت یک نوع جیره به گاو داد. بر همین اساس امروزه بسته به شرایط، دوره خشکی را به سه دوره تقسیم می کنند:

  1. مرحله اول: خشک کردن
  2. مرحله دوم: استراحت
  3. مرحله سوم : دوره انتقالی

در تحقیقی که توسط محققین انجام شده است گاو هایی که به روش سه مرحله ای دوره خشکی را سپری کرده اند نسبت به گاوهایی که در یک مرحله خشک شده بودند در کل دوره شیردهی بعد حدود 700 تا 1000 کیلوگرم شیر بیشتری تولید کردند. در این بخش به اختصار اعمال مدیریتی و تغذیه ای مختص هر مرحله که رعایت آن برای دامدار الزامی است شرح داده می شود: مرحله اول : عملیات خشک کردن- در این مرحله، عملیات مربوط به خشک کردن گاو انجام می شود. هدف از این مرحله قطع جریان شیر است. طول این مرحله حدود 10 روز می باشد. در طی این 10 روز فشار جسمی و روحی زیادی به گاو وارد می شود. دامداران با روشهای مختلفی گاو را خشک می کنند. مهم نیست که گاو با چه روشی خشک شود بلکه مهم این است که جریان تولید و ترشح شیر طی این مرحله به طور کامل و اصولی قطع گردد ، زیرا در غیر اینصورت ممکن است گاو به انواع ورم پستان مبتلا شود. در زیر بعضی از روش های متداول خشک کردن ارائه شده است:

روش اول- قطع آب و خوراک در 24 ساعت اول+ کاهش تدریجی دفعات دوشش+ مصرف کاه یا علوفه فقیر به مدت 10 روز بصورت آزاد

وش دوم- قطع آب و خوراک در 24 ساعت اول+ قطع یکباره دوشش + مصرف کاه یا علوفه فقیر به مدت 10 روز بصورت آزاد ( در این روش فشار زیادی به گاو وارد می شود و در صورت کوچکترین اشتباه احتمال ایجاد ورم پستان وجود دارد).

روش سوم- قطع خوراک در 24 تا 36 ساعت اول(بدون قطع آب)+ کاهش تدریجی دفعات دوشش+ مصرف کاه یا علوفه فقیر به مدت 10 روز بصورت آزاد

نکته مهم

گاو در مراحل اول خشک کردن به شدت در مقابل بیماری های عفونی به خصوص ورم پستان ضعیف است. بنابراین گاو را در جایگاه های بسیار تمیز و بهداشتی نگهداری کنید.
در موقع خشک کردن پس از آخرین نوبت شیردوشی از پمادهای آنتی بیوتیک مخصوص گاوهای خشک استفاده کرده و نوک پستان را در محلول های روغنی ضدعفونی کننده مخصوص مانند گلیسرین یده و یا غیره غوطه ور کنید. در این زمینه حتماً با دامپزشک خود مشورت کنید. در این 10 روز به دقت گاو را زیر نظر بگیرید. اگر پستان مجدداً پر از شیر شد باید آنرا به شیردوشی برده و شیر را به طور کامل تخلیه کنید، در غیر این صورت بروز ورم پستان حتمی است. سپس دوباره پماد پستانی استفاده کنید. در هر صورت خوراک گاو در این مرحله فقط کاه یا سایر علوفه فقیر است.

مرحله دوم : دوره استراحت – این مرحله که تقریبا از روز دهم شروع و تا سه هفته مانده به زایش ادامه دارد تقریباً ساده ترین مرحله تغذیه و نگهداری گاو است. حیوان در این مرحله به تدریج شروع به چاق شدن می کند و این مرحله آخرین مرحله برای جبران ذخایر بدنی گاو است. گاودار موفق کسی است که بتواند گاو خود را قبل از اتمام دوره شیردهی به وزن مناسب برساند.خوراک هایی که گاو در این مرحله استفاده می کند باید کم انرژی باشد زیرا خوراک های پر انرژی حیوان را چاق می کند.
به عنوان یک قاعده سر انگشتی در صورتی که وزن و وضعیت بدنی گاو در ابتدای دوره خشکی مناسب بود باید در کل دوره خشکی روزانه به طور متوسط حداکثر حدود 5/0 کیلوگرم افزایش وزن پیدا کند.ولی اگر گاو خیلی لاغر باشد باید آنرا از بقیه جدا کرده و خوراک بیشتری به آن بدهید. در هر صورت در این دوره حیوان نباید بیش از 50کیلوگرم افزایش وزن پیدا کند. نکته مهم دیگر در کل دوره خشکی اینست که گاو به هیچ وجه نباید لاغر شود زیرا بسیار خطرناک بوده و ممکن است کبد را ازکار بیاندازد.

به طور خلاصه نکات تغذیه ای زیر را در این مرحله رعایت کنید:

  1. بهتر است برای تغذیه گاوها از مخلوط50% کاه + 25% یونجه+ 25%ذرت سیلو شده استفاده کنید.
  2. مقدار فسفر جیره نباید کم باشد زیرا احتمال دارد تب شیر، جفت ماندگی و عدم فحلی در دوره شیردهی آتی اتفاق افتد.
  3. علاوه بر تامین مقدار کافی کلسیم و فسفر باید به نسبت بین این دو ماده معدنی در جیره توجه کرد. بهترین نسبت کلسیم به فسفر باید حدود 2 به 1 باشد. ساده ترین راه تامین این دو ماده اضافه کردن آن در کنسانتره است . اما اگر به هر دلیل از کنسانتره استفاده نشود باید آنرا به صورت آزاد در گوشه ای از آخور ریخت تا گاوها بسته به نیاز خود از آن استفاده کنند (این روش زیاد دقیق نیست) .
  4. مصرف نمک و جوش شیرین را در کل دوره خشکی قطع کنید زیرا باعث ایجاد قمره در پستان (ادم پستان) می شود. حتماً مطمئن شوید مکمل مواد معدنی و ویتامین که در اختیار گاو گذاشته اید عاری از نمک باشد.
  5. از مکمل معدنی- ویتامینی مخصوص گاوهای خشک استفاده کنید. مقدار ویتامین E و سلنیوم در مکمل های موجود در بازار بسیار کم است در حالیکه نیاز گاو به این دو ماده که در سیستم ایمنی گاو نقش اساسی بازی می کند بسیار بالا است.
  6. بهترین زمان برای درمان انگل های خارجی و داخلی گاو همین مرحله است که در این مورد با دامپزشک خود مشورت کنید.
  7. برنامه واکسیناسیون پیشنهادی توسط اداره دامپزشکی را رعایت کنید. بعضی از واکسن ها سبب سقط جنین می شوند که حتماً به این نکته توجه کنید.

مرحله سوم : دوره انتقالی – این مرحله از سه هفته قبل از زایش شروع می شود و مرحله بسیار مهمی است . در این مرحله حتماً گاوها را برحسب تاریخ تلقیح منجر به آبستنی جدا کرده ودر یک گروه مجزا قرار دهید تا از آنها مراقبت ویژه به عمل آید. نیاز غذایی گاوها در این مرحله چیزی بین دوره خشکی و دوره شیردهی است و هرگونه غفلت در این مرحله به طور مستقیم روی تولید شیر و تولید مثل گاو در دوره بعدی اثر می گذارد.

نکات کلیدی زیر را در این مرحله به یاد داشته باشید:

  1. در این مرحله باید از کنسانتره استفاده شود. روزانه حدود 4 تا 6 کیلوگرم کنسانتره با فرمول بسیار ویژه به گاو بدهید.
  2. اگر ذرت سیلو شده در جیره وجود داشت مقدار مصرف کنسانتره را به حدود 3 تا 4 کیلوگرم محدود کنید زیرا باعث چاق شدن گاو می شود.
  3. هدف از این دوره عادت دادن گاو و شکمبه آن به مصرف کنسانتره است. گاو پس از زایمان علاقه چندانی به مصرف خوراک ندارد ولی اگر از سه هفته قبل از زایش شروع به مصرف کنسانتره در گاو خشک نمایید حیوان به تدریج به مصرف آن عادت کرده و دوره سخت زایمان و شروع شیردهی را با کمترین مشکل پشت سر می گذارد.
  4. میزان پتاسیم و کلسیم جیره باید در این مرحله کم و جیره فاقد نمک باشد ولی متاسفانه خوراک هایی که در ایران وجود دارندپتاسیم زیادی دارند. به همین خاطر برای کاهش اثرات مضر پتاسیم زیاد در جیره (که ممکن است سبب تخته بند یا تب شیر گردد) امروزه از نمک های اسیدی که به نمک های آنیونی نیز معروف هستند استفاده می شود.
  5. از 2 تا 3 روز مانده به زایمان، گاو را به باکس های بسیار تمیز و ضدعفونی شده مخصوص زایش منتقل کنید زیرا هرگونه استرس و آلودگی در هنگام زایش و بعد از آن اثرات مخربی بر سلامتی گاو می گذارند.
  6. سرچشمه بسیاری از بیماری ها از قبیل تب شیر، کتوز، کبد چرب، لنگش، جفت ماندگی، عدم باروری، عفونت های رحمی، عدم فحلی، اسیدوز شکمبه و افت چربی در دوره خشکی است بنابر این آن را سرسری نگیرید.
  7. درمورد تغذیه گاوها در دوره خشکی حتماً از متخصصین تغذیه دام با تجربه استفاده کنید.

گروه تحقیق و توسعه شرکت تعاونی تولیدی 21 بیضاء

تغذیه گوساله های شیرخوار

اهمیت تغذیه صحیح گوساله
یک گوساله سالم که خوب تغذیه شده باشد می تواند روزانه حدود یک کیلوگرم افزایش وزن داشته باشد بدون اینکه چاق شود . ولی دامداران در گوساله های نژاد سنگین مثل نژاد هلشتاین حدود 700 گرم افزایش وزن روزانه را عملی می دانند . از نظر اصول پرورش ، گوساله باید به قدری رشد داشته باشد تا به تواند در سن دو سالگی (24 ماهگی) اولین زایش را داشته باشد. اگر رشد گوساله آهسته تر از این حد باشد در حقیقت دامدار ضرر می کند زیرا تلیسه دیرتر شروع به تولید شیر خواهد کرد و اگر خیلی زودتر به این وزن برسد (قبل از 22 ماهگی) نشان می دهد که تلیسه بیش از حد تغذیه شده است و بیش از اینکه رشد طبیعی کند چاق شده است. چاقی گوساله و تلیسه در سن رشد باعث ذخیره شدن چربی در اندامهای تناسلی و به خصوص در بافت پستان شده و رشد طبیعی آنها را مختل می کندو می تواند شدیداً سبب کاهش تولید شیر در آینده شود. از طرف دیگر سلامت گوساله به خصوص در چند ماه اول زندگی به مقدار زیادی به وضعیت تغذیه آن بستگی دارد. به طور خلاصه تغذیه کافی و مناسب گوساله جهت رشد طبیعی و کافی مهمترین هدف تغذیه صحیح در دوران پرورش است.

نکات کلیدی در تغذیه گوساله ها
-تغذیه منظم: گوساله ها را هر روز در ساعت معینی تغذیه کنید. اگر گوساله گرسنه بماند مجبور می شود که وعده بعدی غذا را خیلی سریع بخورد که برای سلامت حیوان ضرر دارد.
-تغذیه یکنواخت: هر روز عملیات تغذیه باید به صورت یکنواخت (با یک فرمول و روش ثابت) انجام شده و دمای شیر ثابت باشد.
-وسایل تمیز: همیشه از ظروف و وسایل تمیز برای تغذیه استفاده کنید ، در غیر این صورت باعث گسترش بیماری بین گوساله ها خواهد شد.
-تغدیه کافی: از تغذیه بیشتر از حد یا کمتر از معمول گوساله ها به شدت پرهیز کنید. تغذیه کمتر از معمول سبب گرسنگی بیش از حد گوساله شده وحیوان وعده بعدی غذا را به سرعت می بلعد که ایجاد ناراحتی گوارشی کرده و رشد آن را عقب می اندازد و تغذیه بیش از حد سبب شیوع اسهال و همچنین موجب چاقی غیر طبیعی خواهد شد.

تغذیه گوساله از بدو تولد تا 3 روزگی
در 3 روز اول زندگی به گوساله ها فقط شیر ماک یا آغوز بدهید و بعد از این 3 روز از شیر معمولی(شیر کامل) و یا شیر خشک استفاده کنید. از روز سوم به بعد می توانید مصرف خوراک خشک( استارتر) را در گوساله شروع کنید.

نکته مهم
خوراندن آغوز یا ماک در 2 تا 3 ساعت اول بعد از تولد برای گوساله حیاتی است. شیر ماک برای گوساله در چند هفته اول زندگی حکم واکسن را دارد. ولی توجه کنید وقت تنگ است ، هرچه زمان بگذرد جذب این مواد از روده گوساله کمتر شده و حساسیت حیوان نوزاد در ابتلا به بیماری افزایش می یابد. پس عجله کنید!
مقدار مصرف ماک بسته به جثه حیوان حدود 4 تا 5 کیلوگرم است. این مقدار را در اولین زمان ممکن پس از تولد به گوساله بدهید. دامداران با تجربه می دانند که چگونه گوساله را تشویق به مصرف کنند. اگر خود گوساله تمایل به مصرف ماک نداشت باید با سرشیشه آنرا به حیوان خوراند. به یاد داشته باشید شیر ماک علاوه بر خاصیت واکسنی ، ارزش غذایی بسیار بالاتری نسبت به شیر معمولی دارد بنابر این مصرف آنرا جدی بگیرید.

تغذیه از 3 روزگی تا از شیر گیری
شیر یک غذای ساده ، مقوی و سالم است که خداوند برای تغذیه گوساله نوزاد در پستان گاو قرار داده است. مقدار مصرف آن حدود 10 درصد وزن گوساله است . به طور مثال اگر وزن گوساله 50 کیلوگرم باشد باید روزانه حدود 5 کیلوگرم به گوساله شیر داد.

جایگزین شیر(شیر خشک)
شیر خشک یا به اصطلاح علمی جایگزین شیر در صورتی که کیفیت خوبی داشته باشد ، جایگزین خوبی برای شیر در تغذیه گوساله می باشد مشروط به اینکه هزینه آن کمتر از هزینه تمام شده شیر باشد. شیر خشک مخصوص گوساله معمولاً از انواع محصولات لبنی از قبیل شیر خشک چربی گرفته ، پودر خامه ، پودر آب پنیر و گاهاً پروتئین سویا و غیره ساخته می شود. شیر خشکی خوب است که قسمت اعظم پروتئین آن از شیر و مواد لبنی ساخته شده باشد نه از پودر سویا ، آرد گوشت محلول و مواد متفرقه. هضم پروتئین های گیاهی برای گوساله نوزاد سخت است و اگر در ترکیب شیر خشک وجود داشت نباید آنرا تا قبل از 3 هفتگی مصرف کرد.

نحوه آماده کردن شیر خشک برای تغذیه گوساله -دستورالعمل فنی روی پاکت شیر خشک را به دقت مطالعه کنید.
-درجه حرارت آب مصرفی و مقدار شیر خشک و آب لازم را دقیقاً اندازه گیری کنید.
-پودر شیر خشک را روی سطح آب بپاشید و برعکس آب را روی شیر خشک نریزید زیرا سبب گلوله گلوله شدن شیر شده و حل آنرا در آب مشکل می سازد.
-مخلوط آب و شیر را به خوبی به هم بزنید.
– مطمئن شوید دمای شیر آماده شده به حدود دمای بدن (5/38درجه سانتیگراد) رسیده باشد و کمتر یا بیشتر نباشد.

خوراک استارتر یا شروع کننده
گوساله ها برای رشد کافی علاوه بر مصرف شیر به خوراک خشک نیز نیاز دارند. از آنجا که این خوراک اولین خوراک خشک مصرفی توسط گوساله است به نام خوراک شروع کننده یا استارتر معروف است. کیفیت خوراک استارتر باید بسیار عالی باشد. یک استارتر خوب باید خوشخوراک ، تا حد امکان زبر (غلطک زده یا پلت شده) و مغذی باشد. پروتین آن از منشا پروتئین های با کیفیت و در حدود 17 تا 18 درصد و انرژی آن بالا (حدود 750تا 80 درصد TDN داشته باشد. گوساله ها تمایل زیادی به مصرف خوراک های زبر و پلت شده و دانه های بلغور شده داشته و آنها را تحریک به مصرف استارتر می نماید و در صورتی که به صورت آردی باشد ممکن است در هنگام تنفس مقداری از آن وارد بینی و ریه گوساله شده و در حیوان ایجاد ناراحتی تنفسی نماید.
مصرف استارتر را از سن 3 تا 4 روزگی با مقادیر بسیار کم ( حدود 250 گرم ) شروع کنید و هر روز آنرا به صورت تازه در سطل ریخته و در اختیار گوساله قرار دهید تا به مصرف آن تشویق شود و در صورت عدم مصرف آن ، باقیمانده آنرا به گوساله های بزرگتر بدهید. هر چند روز یکبار مقدار استارتر را به مرور افزایش دهید تا به حدود 750 گرم تا یک کیلوگرم برسد و در این مدت هیچگاه از مصرف شیر نکاهید.

از شیرگیری گوساله
به عنوان یک اصل کلی اگر گوساله به صورت روزانه بتواند سه روز متوالی حدود 1 کیلوگرم استارتر مصرف کند ، دامدار می تواند حیوان را از شیر بگیرد در غیر این صورت از شیر گیری زودتر از موعد سبب توقف رشد گوساله شده و می تواند سلامت آنرا به خطر بیاندازد. از شیرگیری یک دوره بحرانی در زندگی گوساله است و باید مطمئن باشید که حیوان می تواند به اندازه کافی خوراک خشک مصرف کند. از شیرگیری معمولاً در سن 60 روزگی تا 90 روزگی انجام می شود. به دلیل قیمت بالای شیر در سالهای اخیر ، هر چه گوساله زودتر از شیر گرفته شود اقتصادی تر است. لازم به ذکر است که از هفته ششم به بعد می توانید علاوه بر استارتر از یونجه با کیفیت خوب نیز استفاده نمائید.
گروه تحقیق و توسعه (R&D) شرکت تعاونی تولیدی 21 بیضاء

تغذیه و خوراک اکسترودر در ماهی

مقدمه:
امروزه در روند تکاملی انسان و دستیابی به عالیترین ابزار زندگی و بهبود شرایط عمومی زیست ،کاهش مرگ و میر و افزایش جمعیت مسئله تامین غذا و مصرف آن به عنوان پر مخاطره ترین موضوع جامع بشری است. در جوامع بشری با پیشرفت دانش تغذیه، بهداشت و بهبود وضعیت اقتصادی تمایل به مصرف پروتئین حیوانی به لحاظ دارا بودن تمام اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن، سهل الهضم بودن و تاثیر در رشد و تکامل جسمانی انسان افزایش یافته است.در میان انواع پروتئین های حیوانی گوشت آبزیان و طیور به دلایل کم چرب بودن، بالا بودن بازده تولید و پذیرش ایده هاو ابداعات نو بواسط وجود تکنیکهای نوین فرآوری و ارائه محصولات متنوع از موفقیت بیشتری نسبت به سایر گوشتهای دامی برخوردار است.
امروزه بنظر میرسد یکی از مشکلات عمده در تولید فرآورده های آبزیان ضعف مدیریت تغذیه است . وجود هزینه های 70-65 درصدی خوراک آبزیان امکان هرچه بیشتر استفاده از مواد اولیه مناسب همراه با ازیابی دقیق آنها و بکار گیری از کارخانجات مدرن خوراک در تهیه و تولید غذای آبزیان میتواند افزایش تولید و راندمان غذایی را در آبزی پروری افزایش دهد.

گروه بندی ماهیان :
ماهیان جانوران خونسردی (1) هستند و قادرند با تطبیق درجه حرارت بدن خود با محیط ،انرژی مورد نیاز برای نگهداری خود را کاهش دهند . پرورش ماهیان در آبهای شیرین به دو نوع انجام میشود: 1- ماهیان گرم آبی : درجه حرارت مناسب برای پرورش آنها 38-18 درجه سانتیگراد است . در این دسته گربه ماهیان(2)قرار دارند.
2- ماهیان سرد آبی: درجه حرارت مناسب برای پرورش آنها 18-4 درجه سانتیگراد است.از معروفترین گونه ماهیان سرد آبی قزل آلا (3) و آزاد ماهی (4) را میتوان نام برد.

به لحاظ تغذیه ای ماهیان به سه دسته اساسی :
1-گوشتخوران (1) که اغلب از بافتهای حیوانی تغذیه میکنند
2-علفخوران (2) که اغلب از رستنی ها و مواد آلی پوسیده محیط خود تغذیه می کنند
3-همه چیز خوران (3) این دسته از ماهیان قادرند از انواع مختلف منابع گیاهی و حیوانی استفاده کنند تقسیم میشوند.

از نظر عادت تغذیه ای ماهیان را میتوان به پنج گروه زیر تقسیم نمود:
1-ماهیان شکارچی (4) : مانند ماهی قزل آلا
2- ماهیان چرنده (5) : مانند شاه ماهی (6) که از موجودات حیوانی و گیاهی ته آب تغذیه می کند.
3- ماهیان پاک کننده (7)): مانند ماهی منهدن (8) که با عبور مقدار زیادی آب از برانش های خود از پلا نگتونها و موجودات ریز دیگر تغذیه میکند.
4- ماهیان مکنده (9) مانند گاو میش ماهی که با بلع لجن و گل و لای از کف آب ، مواد غذایی مورد نیاز خود را بدست می آورد.
5- انگل ماهیان (10) : مانند مار ماهی (11) که با چسبیدن به سایر آبزیان از مایعات بدن آنها تغذیه میکند.
با توجه به خونسرد بودن و عدم نیاز به انرژی برای نگهداری درجه حرارت بدن خود ماهیان قادرند از انرژی موجود در خوراک برای رشد، فعالیت و تولید مثل استفاده کنند . مصرف انرژی در آبزیان تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله عوامل ذیل می باشد :
1-گونه: سرعت متابولیسم در ماهیان دریایی بیشتر ازماهیان آبهای راکد است.
2- جثه: با افزایش جثه سرعت متابولیسم ماهیان کاهش می یابد.
3- نور بینی : در بعضی از ماهیان تاریکی باعث کاهش احتیاجات غذایی میشود.
4-ترکیب جیره : با افزایش میزان پروتئین و مواد معدنی میتوان سرعت رشد و متابولیسم را افزایش داد.
5-فعالیت فیزیولوژیکی : با شروع فصل تخم ریزی فعالیت متابولیکی ماهیان افزایش یافته و بالعکس
6- سن :با افزایش سن سرعت متابولیسم در ماهیان کم میشود.
7-درجه حرارت آب : با افزایش دمای آب ظرفیت حمل اکسیژن در آب کاهش و در نتیجه سرعت متابولیسم ماهیان افزایش می یابد . تحقیقات نشان داده است به ازای هر10 درجه سانتیگراد افزایش دمای آب سرعت متابولیسم ماهیان دو برابر میشود.
8-عوامل محیطی : عواملی مانند سرعت جریان آب ،ترکیب شیمیائی و آلودگیهای احتمالی بر روی سرعت متابولیسم ماهیان موثر است.

تغذیه ماهی :
امروزه مهمترین مسئله در پرورش و تولید آبزیان تامین خوراک همراه با کیفیت و هزینه های مربوط به آن است .غذا آبزیان پرورشی معمولا در کارخانجات خوراک آبزیان و به دو روش پلت و یا اکسترودر تهیه و در اختیار پرورش دهندگان آبزیان قرار می گیرد. امکان تهیه خوراک آبزیان به روش پلت در تمام کارخانجات خوراک دام و طیور که مجهز به سیستم پلت هستند وجود دارد ولی با توجه به اندازه دای (1) (قطعه ای فلزی استوانه ایی شکل با دارا بودن سوراخهای ریز بر روی آن که مواد پس از پخت از درون خارج میشوند) کارخانجات تولید کننده خوراک پلت فقط قادرند در مراحلی مشخص از پرورش ، خوراک آبزیان را تولید نمایند. از طرف دیگر در خوراک پلت شده امکان افرایش چربی به خوراک تا سطح 8-3 درصد وجود دارد و سرعت سقوط ذرات خوراک در آب بسیار سریع است . در کشورهای پیشرفته در صنعت آبزی پروری امروزه برای افزایش هرچه بیشتر بهره وری و افزایش راندمان تولید خوراک به صورت اکسترود شده انجام میشود. اکستروژن (2) :
به زبان ساده اکستروژن شکل دادن مواد اولیه خوراکی بوسیله عبور آنی با فشار و گرما از فضایی محدود بنام دایمیباشد. تولید انواع ماکارونی ، پاستا ، اسنک و بعضی از انواع خوراکها در تغذیه طیور و آبزیان از جمله مثالهای اکسترودر کردن است. از دستگاههای اکسترودر میتوان برای پختن ، شکل دادن، مخلوط کردن، بافت دار کردن مواد استفاده کرد ، بطوریکه کیفیت و طعم مواد بخوبی حفظ شوند. در سالیان اخیر استفاده از اکسترودرها بطور وسیعی در صنایع غذایی متداول شده است و امروزه از این روش برای تهیه و تولید انواع خوراک دام و طیور و خصوصا آبزیان مورد استفاده قرار می گیرد .

وظایف دستگاه اکسترودر :
1-چسباندن مواد: مواد اولیه خوراک در اکسترودر به شدت به هم فشرده و متصل میشوند
2- خارج کردن گازو هوا: در اکسترودر حباب های هوا و گاز از داخل مواد غذایی خارج میشوند
3- کاهش رطوبت مواد: در فرآیند اکستروژن درصد رطوبت مواد کاهش یافته بطوریکه رطوبت خوراک آماده شده میتواند به کمتر از 8 درصد برسد
4-انبساط مواد: دانسیته (وزن حجمی ) مواد بوسیله اکستروژن کنترل میشود.
5- ژلاتینه کردن : اکسترود کردن مواد سبب ژلاتینه شدن نشاسته در مواد غذایی میشود
6-چرخ کردن و له کردن: در طی مراحل اکستروژن مواد اولیه بخوبی له و آسیاب میشوند
7-یکنواخت کردن: اکسترود کردن مواد میتواند سبب هموژنیزه شدن (یکنواختی)خوراک تولیدی شود
8-مخلوط کردن: مواد اولیه خوراک در اکسترود کردن بخوبی و به شدت مخلوط میشوند.
9- پاستوریزه و استرلیزه کردن: به منظور اهداف خاص ، مواد خوراکی طی مراحل مختلف در فرآیند اکستروژن میتوانند پاستوریزه و استرلیزه شوند.
10- دناتوره شدن پروتئین: برحسب فشار و گرما داخل اکسترود پروتئین های گیاهی و حیوانی خوراک دناتوره میشوند
11-شکل دادن: با عمل اکسترود کردن مواد میتوان بسته به مصرف خوراک اشکال مختلفی از محصول (بیضی، مستطیل، مربع، شش گوش ، شکل ماهی و……..) تولید نمود.
12-تغییر شکل بافت : بافت فیزیکی و شیمیائی مواد در داخل اکسترودر تغییر می یابد.
13- پختن : مواد در داخل اکسترودر بسته به نوع محصول در درجات مختلف پخته میشوند .

مزایای اکسترود کردن مواد :
1- تطابق پذیری با شرایط مختلف: با انجام کمترین تغییرات در دستگاه اکسترودر و مواد اولیه میتوان طیف وسیعی از محصولات بسته به نیاز بازار مصرف تولید نمود .
2-خصوصیات محصول : دامنه وسیعی از شکل، بافت محصول، رنگ و ظاهر محصول بوسیله اکسترودر قابل تولید است
3- خود کار بودن فرآیند: اکسترودرها نسبت به سایر روشهای پختن نیاز کمتری به اپراتور داشته و تقریبا خود کار عمل میکند (قابل برنامه ریزی می باشد).
4-کیفیت بالای محصول : اکسترود کردن مواد در دمای بالا و زمان کم باعث کاهش تجزیه مواد مغذی غذا شده و سبب بهبود قابلیت هضم پروتئین (با دناتوره کردن) و نشاسته (با ژلاتینه کردن) میگردد. همچنین دمای بالا سبب از بین رفتن مواد ضد تغذیه ایی (مانند باز دارنده ترپسین) و آنزیم های نامطلوب در محصول (مانند لیپاز) و انواع میکروبها می شود .
5-کاهش ضایعات در حین تولید: میزان ضایعات مواد در هنگام تولید خوراک بشکل اکسترود نسبت به سایر روشها (پلت و…) بشدت کاهش می یابد.
6-از بین رفتن مواد آلوده و سمی: در دستگاه اکسترودر با توجه به دمای بالا میتوان بعضی از مواد سمی مانند سم آفلا توکسین در مواد اولیه خوراک را غیر فعال کرده و یا مواد حساسیت زا (آلرژی ) و مواد سمی را در بعضی از مواد خنثی کرد.

مشخصات و خصوصیات مواد خام اولیه در تغذیه آبزیان:
انتخاب مواد اولیه خام با کیفیت و جیره نویسی بر پایه حداقل قیمت دو اصل اساسی در تغذیه آبزیان می باشد که گاها با هم تناقض دارند، به این معنا که انتخاب مواد خام اولیه با کیفیت بالا و استاندارد همواره گران است در حالیکه متخصصین تغذیه و کارخانجات تولید کننده خوراک دام و طیور و آبزیان سعی در به حداقل رساندن قیمت محصول تولیدی دارند. تهیه مواد اولیه مناسب میتواند بر روی بافت فیزیکی محصول نهایی ، یکنواختی ، دوام و قوام ، ارزش غذایی ،توانایی جذب روغن و قیمت تمام شده محصول در تولید خوراک آبزیان (پلت و یا اکسترود شده) تاثیر بسزایی داشته باشد .
1- منابع پروتئینی: منابع پروتئینی میتوانند 30 تا 70 درصد از خوراک آبزیان را تشکیل دهند . پروتئین منبع اصلی انرژی برای ماهی است . برای متابولیسم پروتئین جهت تأمین انرژی ابتدا اسیدهای آمینه باید دی آمینه شوند (عامل آمینی باید جدا شود) و اسکلت کربنی به گونه ای تغییر کند که بتواند وارد چرخه انرژی شود . ماهیان قادرند از پروتئین با بازدهی بالاتر از 85 درصد استفاده کنند، براین اساس مقدار بازدهی ماهیان از هر گرم پروتئین 9/3 کیلو کالری انرژی است.در صورت استفاده از پروتئین به عنوان منبع انرژی، فرآورده های ازته در بدن جمع و نهایتا از طریق برونش ها، مدفوع و ادرار دفع میشوند. بدن ماهیان بر اساس ماده خشک حاوی 93-65 درصد پروتئین خام است و بر این اساس لزوم توجه به تامین پروتئین در جیره ماهیان اهمیت زیادی دارد. در تغذیه ماهی پروتئین علاوه بر تامین رشد ، تامین کننده بخش قابل توجهی از انرژی مورد نیاز بدن می باشد . پروتئین خوراک نه تنها از نظر تغذیه ای اهمیت دارد بلکه بر روی خصوصیات فیزیکی خوراک از جمله قابلیت جذب آب ، ارتجاعیت و چسبندگی خوراک نقش مهمی دارد . منابع پروتئینی به دو دسته گیاهی و حیوانی تقسیم میشوند. منابع پروتئین گیاهی مانند انواع کنجاله های دانه های روغنی ، گلوتن ذرت و گلوتن گندم می باشند که از عمده مشخصات پروتئین های آنها بالا بودن نیتروژن محلول در آب ، قابلیت بالا جذب آب ، چسبندگی زیاد ، کمبود بعضی از اسید های آمینه ضروری و قیمت پایین است . پروتئین های حیوانی براحتی با سایر اجزاء جیرهممزوج شده و متورم یا پفکی (1) نمی شوند و مانند پروتئین های گیاهی ایجاد بافت (2) نمی کنند. پروتئین های حیوانی به دلیل تحمل حرارت زیاد در حین فرآوری و عمل آوری خاصیت چسبندگی و تشکیل بافت را در خوراک به هنگام اکسترود شدن از دست می دهند . استفاده از پروتئین حیوانی خام (فرآوری نشده)تا حد زیادی این نقیصه را بر طرف میکند . پودر خون ، پودر گوشت ، پودر ماهی ، پودر گوشت و استخوان از جمله منابع حیوانی پروتئین هستند .از خصوصیات مهم پروتئین های حیوانی میتوان به قابلیت اندک جذب آب و چسبندگی ، پائین بودن پروتئین محلول ،بالا بودن ارزش غذائی و ترکیب مناسب پروفیل آمینواسیدی آن اشاره کرد .در تحقیقات صورت گرفته مشخص شده که ارزش پروتئین های حیوانی در تغذیه ماهی دو برابر پروتئین های گیاهی است. با استفاده از روش اکستروژن با رعایت برخی نکات می توان براحتی از مواد خام حیوانی در تولید محصول استفاده نمود در این صورت خاصیت چسبندگی و تشکیل بافت آنها به حد اکثر میرسد. وجود اسیدهای آمینه ضروری در خوراک ماهی به دلیل عدم ساخته شدن آنها در بدن ماهی بسیار لازم است . توجه به تأمین اسیدهای آمینه آرژنین، مجموع متیونین و سیستئین ، مجموع فنیل آلانین و تیروزین در جیره غذایی ماهی اهمیت زیادی دارد .
2- منابع نشاسته ای : نشاسته مهمترین فرم کربوهیدرات ها در تغذیه ماهی میباشد . سایر کربوهیدراتها (مانند قند ها و الیاف گیاهی) مصرف بسیار کمی در تغذیه ماهی دارند . نشاسته عمدتا در دانه غلات یافت میشود . در تغذیه ماهی نشاسته بیشتر به عنوان چسباننده خوراک و در مرتبه دوم به عنوان تامین کننده انرژی کاربرد دارد و در هنگام اکسترود شدن در خوراک پخش و ژلاتینه میشود . نشاسته پس از ژلاتینه شدن قابلیت حلالیت آن در آب بالا میرود . میزان نشاسته در جیره تابع حجم خوراک تولیدی میباشد . افزایش درصد نشاسته در جیره سبب کاهش تراکم حجمی خوراک ساخته شده و بر روی خصوصیت غوطه وری – شناوری خوراک ساخته شده موثر است . گندم و برنج عمده ترین منابع نشاسته ای در جیره هستند . برای تامین انرژی در جیره ماهیان پرورشی (قزل آلا) میتوان تا حدی از کربوهیدراتها به جای پروتئین استفاده نمود ولی زیادی کربوهیدراتها در جیره ممکن است باعث تجمع چربی در کبد و کلیه ها شود .معمولا توصیه به استفاده بیش از 12% کربوهیدرات در جیره ماهیان پرورشی مانند قزل الا نمیشود.
3- روغن و چربی ها: استفاده از روغن و چربی در تغذیه ماهی برای تأمین انرژی بسیار مهم می باشد . گاهی در برخی از خوراکهای تولیدی ، درصد چربی و روغن به بیش از 30 درصد می رسد که حدود 20-15 درصد از آن میتواند مستقیما از منابع چربی خوراک بوده و مابقی چربی آزاد و بصورت پوشش خارجی بر روی خوراک اسپری می گردد . ماهیان قادرند است از هر گرم چربی 8 کیلو کالری انرژی استخراج کند که این مقدار معادل 85% بازده مصرف انرژی از چربی توسط ماهی است . قابلیت هضم چربیهای حیوانی و یا چربیهای اشباع شده برای ماهی بسیار پائین است و افزایش این گونه چربیها به جیره ماهی خطر اکسیداسیون و فساد جیره ها را میتواند بدنبال داشته باشد . ثابت شده است افزایش اسیدهای چرب امگا-3 برای رشد و تغذیه ماهیان ضروری است . در جیره آغازین ماهیان پرورشی مانند قزل آلا میتوان 20-16 درصد و جیره های در حال رشد تا 15 درصد و جیره های تولید (پایانی) تا سطح 10درصد از روغن های غیراشباع استفاده کرد . روغن باعث تسهیل و افزایش لغزندگی خوراک در دستگاها می شود و سطح بیش از 8 درصد آن سبب کاهش قوام خمیر در دستگاه اکسترودر گردیده و تشکیل بافت را در محصول اکسترود شده نامطلوب می سازد . نه تنها درصد چربی بلکه منابع چربی نیز در درجه پفکی شدن و قوام خوراک موثر است . به عنوان مثال در جیره ای که 15 درصد روغن آن از طریق دانه کلزا کامل (روغن کشی نشده) تأمین شده قوام پلت و درجه پفکی شدن آن کمتر تحت تاثیر قرار می گیرد تا اینکه 15 درصدروغن خالص کانولا به جیره اضافه شود . یکی از مزایای بسیار مهم اکسترودر کردن خوراک امکان کاربرد بیشتر روغن در ترکیب نهایی خوراک می باشد.
4-ریز مغذی ها ویتامین ها و مواد معدنی عمده ترین ریز مغذی ها می باشند .ماهیان قادرند تعدادی از مواد معدنی را مستقیما از آب جذب کنند ولی جذب یونهای فسفات ، کلر ، سولفات ، کلسیم و کبالت و…. از طریق دستگاه گوارش ساده تر و بهتر صورت میگیرد . جیره ماهی با توجه به استفاده از چربی به مقدار زیاد و احتمال اکسید شدن و غیر فعال شدن ویتامین های محلول در چربی در جیره توصیه اکید به افزایش سطح ویتامین ها (تقریبا دو برابر پیشنهادی) میباشد . هر کدام از ویتامین ها دارای خواص اختصاصی خود در هنگام اکسترود شدن می باشند . درصد رطوبت ، فشار، حرارت و زمان در دستگاه اکسترودر از عوامل مهم ماندگاری ویتامین هاهستند. ویتامین های محلول در چربی مانند ویتامین A،D، E بطور نسبی در زمان اکستروژن مقاوم و پایدار هستند اگر چه حدود 20 تا 25 درصد آنها از بین میروند که در هنگام تولید خوراک می بایستی به این نکته توجه نمود . ویتامین های محلول در آب (C،( B در برابر حرارت مقاوم نیستند .

برای غلبه براین مشکل از سه طریق میتوان استفاده نمود :
1- مصرف مقادیر بیشتر ویتامین ها به غیر از ویتامین C
2-استفاده از اشکال مختلف ویتامینی مقاوم در برابر حرارت
3-افزایش ویتامین ها پس از خروج محصول از اکسترودر بصورت پوشش خارجی (اسپری کردن در سطح خوراک) مانند افزایش چربی به خوراک تولیدی.
پایان گروه تحقیق و توسعه (R&D) شرکت تعاونی تولیدی 21 بیضاء

نقش تهويه در صنعت پرورش طیور

تهویه چیست؟ تعویض و جابجائی هوا در سالن های پرورش طیور برای دسترسی به شرایط محیطی سالم و مناسب همراه با میزان اکسیژن کافی و خارج نمودن گازهای مضر (آمونیاک،ئیدروژن سولفورو ،انیدرید کربنیک و ….. ) و ذرات معلق در هوا و همراه با تأمین رطوبت و حرارت مناسب را تهویه گویند.

در صنعت پرورش طیور تهویه از چند نظر مهم است:
1- تأمین مقدار اکسیژن کافی در تمام طول سالن
2-خروج گازهای مضر از سالن
3-تأمین حرارت و رطوبت مورد نیاز و بصورت یکنواخت در تمام طول سالن
4-خروج بوی نا مطبوع ناشی از تخمیر و ذرات گرد وغبار ایجاد شده در سالن
تهویه در سالن های پرورش طیور معمولا به دو صورت انجام می شود
الف) تهویه طبیعی ب) تهویه مکانیکی
در تهویه بصورت طبیعی تعویض و جابجائی هوا و خروج ذرات معلق گرد و غبار و گاز های مضر از سالن بر اساس نیروی باد انجام میشود.
در تهویه بصورت مکانیکی با استفاده از هواکش و فن ها ، هوای تازه از طریق دمنده ها وارد سالن شده و هوای آلوده توسط هواکش ها از سالن خارج میشود. آنچه در تهویه طبیعی بعنوان نکته منفی وجود دارد غیر قابل کنترل بودن تهویه بصورت یکنواخت و یکسان در تمام طول سالن است، زیرا با تغییر شرایط جوی و آب و هوایی نیروی باد دچار تغییر میشود. تهویه طبیعی معمولا بر دو اصل استوار است:
1- حرکت گرمائی 2-جریان باد در اصل حرکت گرمائی با بالا رفتن گرما به سمت سقف ، تعویض هوای گرم با هوای خنک که از سمت دیوار ها وارد میشود تهویه صورت می گیرد.

باد عامل دیگری است که بر اساس سرعت خود میتواند تهویه مناسب بصورت طبیعی را در سالن ایجاد نماید برای استفاده از نیروی باد توصیه بر آن است که سالن های پرورش طیور در جاهای کم ارتفاع و یا نواحی پهن و صاف ساخته شود و از ایجاد موانع در مسیر باد نیز جلوگیری شود. در این روش حداقل فاصله بین درختان موجود اطراف مرغداری و سالن پرورش باید بیش از 30 متر باشد. در تهویه بصورت مکانیکی بایستی هوای سالن پرورش طیور برای تأمین اکسیژن ، دفع رطوبت اضافی و گازهای مضر و نگهداری درجه حرارت مناسب باید بطور دائم جریان داشته باشد و حرکت هوا در تمامی نقاط سالن بصورت یکنواخت در یک جهت جریان داشته باشد.تهویه مکانیکی معمولا به چند روش انجام میشود
الف) تهویه با فشار منفی (مکنده)
ب) تهویه با فشار مثبت (دمنده)
ج) تهویه با فشار مساوی

در تهویه با فشار منفی خروج هوا سالن از راه هواکش انجام میشود که در اثر کاهش فشار هوا داخل سالن ، هوای تازه به درون سالن وارد میشود. در این روش نباید مانعی در مسیر جریان هوا باشد . درواقعمیزان خروج هوا از سالن بیش از ورود آن است.
درتهویه با فشار مثبتهوای سالم بوسیله فن ها بطور مستقیم به داخل سالن هدایت میشوند.در این روش میزان ورود هوا بیش از خروجی آن است . در تهویه با فشار مساوی میزان خروج هواو ورودی آن یکسان در نظر گرفته میشود. بکارگیری سیستم طبیعی و یا استفاده از سیستم مکانیکی معمولا با توجه به شرایط جغرافیائی و آب و هوائی منطقه به چند صورت است:
1- تهویه عرضی در این روش هواکشها و هواده ها در دیوار طولی سالن قرار میگیرند و تهویه بصورت عرضی انجام میشود. این روش بیشتر در سالن هائی کاربرد دارد که عرض آنها بین 8 الی 12 متر است. کم بودن عرض باعث ایجاد کوران و زیاد بودن عرض باعث انجام تهویه ناقص میشود.در این روش هواده ها در ارتفاع 2 متری از کف سالن و در فاصله 30 سانتیمتری از سقف و هوا کشها در ارتفاع حداقل60 سانتیمتری از کف سالن قرار میگیرند.
2-تهویه طولی دراین روش هواده ها در ابتدای سالن و هوا کشها در انتهای سالن قرار میگیرند. این نوع تهویه بیشتر مناسب برای سالن هائی است که عرض بیش از 10 متر و طول کمتر از 60 متر داشته باشند. زیادی طول امکان تهویه مناسب را از بین میبرد.
3-تهویه سقفی با نصب دریچه های خروجی هوا در سقف و ورود هوای تازه از دیواره ها جانبی میتوان این روش تهویه را اجرا نمود. از این روش بیشتر در مناطق گرم میتوان استفاده نمود. برای ایجاد تهویه مناسب در یک سالن پرورش طیور می بایستی به نکاتی توجه داشته و آنها را مد نظر قرار دهید.

توجه به موارد زیر در اجراء و نصب یک سیستم تهویه مناسب حائز اهمیت است:
1- شرایط جغرافیائی و آب و هوائی منطقه ای که قصد احداث واحد پرورش طیور را دارید
2-جهت تابش نور خورشید
3-جهت وزش باد در منطقه و برخورد با سالن
4-توجه به حد اکثر ظرفیت جوجه ریزی در هر متر مربع از سالن
5-توجه به حد اکثر وزن مورد انتظار جوجه ها در سالن
6-ارتفاع سالن پرورش طیور
7-نوع مصالح و امکانات مورد استفاده در سالن
8-شکل سقف سالن (سوله، طاق ضربی و …..)
9-عایق بندی دیوار ها و سقف سالن
10-طول و عرض سالن

تهویه به لحاظ کنترل و جلو گیری از بیمارهای تنفسی اهمیت زیادی دارد . تهویه ناقص اغلب سبب بوجود آمدن زمینه ای مناسب برای بیماریهای تنفسی خصوصا C.R.D میشود. انجام تهویه در زمستان همواره مشکل تر از تابستان است زیرا در فصول سرد باتهویه هوای سرد به داخل سالن وارد شده و با تغییرات ناگهانی هوا خطر ابتلاء طیور به انواع بیماریهای تنفسی،آسیت، برونشیت ،کریزا و….. فراهم میشود. همانگونه که ذکر شد برای اجراء و احداث یک سیستم تهویه ای مناسب و کار آمد علاوه بر نکات ذکر شده بایستی به وجود رابطه دقیق بین سطح ورودی هوا و خروج آن توجه کافی شود هر گونه خطاء در محاسبه علاوه بر هدر رفتن هزینه های اقتصادی فراوان، تولیدی نامناسب در پرورش طیور ببار خواهد آمد . معمولا یک قطعه جوجه گوشتی با وزن حدود 7/2 کیلو گرم و در یک شرایط طبیعی روزانه احتیاج به 60 لیتر اکسیژن دارد و در طی همین مدت 48 لیتر دی اکسید کربن و 90 گرم آب (در اثر تبخیر) تولید میکند . براساس تحقیقات انجام شده به ازای هر 100 متر مکعب هوای سالن و تعداد 12-10 قطعه جوجه با میانگین وزن 5/2 الی 7/2 کیلو گرم در هر ساعت به 3/0 متر مربع سطح هوادهی در مناطق سردسیری و 4/0 متر مربع در مناطق گرمسیری نیاز است.
برای خارج نمودن هوای آلوده از سالن بایستی به قدرت و تعداد هواکش ها توجه نمود. میزان خروج هوا در سالن های پرورش طیور براساس نوع سالن(بدون پنجره و یا پنجره دار) دارای شرایط متفاوتی است. معمولا در سالن های باز (پنجره دار) به ازای هر 450 گرم (یک پوند) وزن طیور و هر یک درجه فارنهایت از دمای منطقه 2/1 درصد فوت مکعب خروج هوا در دقیقه ((C.F.M و در سالنهای بسته (بدون پنجره)2 درصد فوت مکعب خروج هوا در دقیقه بایستی محاسبه شود. برای هر چه بهتر بیان مسئله فوق و انجام محاسبه های اولیه قدرت و تعدادهواکش های و سطح ورودی هوا به بیان مثالی میپردازیم. فرض بر آن است که قصد احداث یک سالن پرورش طیور بدون پنجره به ابعاد 60 متر طول ،13 متر عرض و ارتفاع 7/2 متر در یک منطقه معتدل هوائی با حد اکثر دمای 40 درجه سانتیگراد داریم . در این سالن همچنین قصد پرورش15 قطعه جوجه در هر متر مربع با میانگین وزنی 5/2 کیلو گرم به ازای هر قطعه داریم . با توجه به اطلاعات موجود سطح هوا ده با تعداد هواکش و میزان قدرت آنها محاسبه مینمائیم.
الف) محاسبه سطح هوا ده:
متر مکعب فضای سالن2106=60´ 13´7/2 8/631=3/0´ 2106 متر مربع سطح هواده سالن318 /6=100¸8/631
ب) تبدیل حد اکثر دمای محیطی سانتیگراد منطقه به درجه فارنهایت: 100=C/180/32-F 100/40=180 /32-F 4/0 =180/32-F 72=32-F 104=F
سپس میانگین وزن طیور را با پوند تبدیل میکنیم (هر یک پوند معادل 45/0 کیلوگرم می باشد) 52/5=45/0¸5/2ظرفیت کل طیور(قطعه) 11700=15´(13´60) وزن کل طیور درسالن (پوند) 64584=52/5´11700 قدرت کل مورد نیاز هواکش ها (فوت مکعب)130000=134334= 104´2%´64584 معمولا قدرت خارج نمودن هوا توسط هر هواکش برحسب متر مکعب (C.F.M) بر روی آن درج شده است .اگر قدرت هواکش هائی که قصد خرید داریم برابر با26 هزار فوت مکعب باشد تعداد هواکش مورد نیاز این سالن 5 عدد میباشد. 5=26000¸130000 مثال فوق یکی از روشهای محاسبه تعداد و قدرت هواکش سالن و میزان سطح هوادهی یک سالن پرورش طیور بود . مرغدران میتوانند با بهره گیری از مثال روش محاسبه فوق به ارزیابی میزان و وضعیت تهویه سالن خود بپردازند .
برای اطلاعات و راهنمائی بیشتر میتوانید با گروه تحقیق و توسعه(R&D)شرکت تعاونی تولیدی 21 بیضاء تماس فرمایید .

نکات عملی و کاربردی تغذيه خوراک دادن گاو های شيری

مقدمه
در سالیان نه چندان دور تغذیه گاوهای شیری کار پیچیده ای نبود و با یکسری دستورالعمل های ساده دامداران می تو
انستند گاوهای خود را براحتی تغذیه کنند . اما امروزه با اصلاح نژاد گاوها و پیشرفت علم تکنولوژی تولید شیر حیوانات به بیش از 25 کیلوگرم و در کشورهای پیشرفته به حدود 45 تا 55 کیلوگرم در روز رسیده است ، بنابراین با روشهای ساده قبلی نمی توان نیار غذایی گاوها را براحتی تأمین کرد .

تغذیه و خوراک در دامداری بیش از 65 تا 70 درصد هزینه های کل را شامل می شود و با کم شدن کمک های دولتی به بخش دامداری و افزایش روز افزون قیمت خوراک برای باقی ماندن در صحنه تولید لازم است که از اصول جدید علم تغذیه پیروی نمود .
کوچکترین اشتباه و اهمالی در تغذیه گاوهای شیری بخصوص گاوهای پرتولید سبب کاهش تولید شیر ، افت چربی شیر ، اختلال در تولید مثل و حتی اختلال در سلامتی گاو می گردد و نهایتا ممکن است منجر به حذف گاو از گله و مرگ حیوان گردد .

چرخه تولید شیر در گاو
بطور ساده می توان چرخه تولید شیر یک گاو را به چهار مرحله تقسیم کرد :
1- اوایل شیردهی (50 تا 60 روز اول پس از زایش ) : در این دوره تولید شیر با زاییمان گاو شروع شده و بتدریج افزایش می یابد . مصرف خوراک در این دوره پایین تر از حدی است که بتواند نیازهای غذایی گاو را بطور کامل تأمین نماید . بنابراین حیوان مجبور به استفاده از ذخایر چربی بدن خود شده و زنش کاهش می یابد .
2- اوج شیردهی ( 60 تا 150 روز پس از زایش ) : در ابتدای این مرحله تولید شیر گاو به اوج خود می رسد و سپس روند کاهش وزن گاو متوقف می شود . مصرف خوراک بتدریج افزایش یافته و به حداکثر می رسد . تجربه نشان داده است که گاوهایی که مدت زمان بیشتری در اوج تولید باقی می مانند گاوهای پرتولیدتری هستند .
3- اواسط شیردهی تا آخر دوره شیردهی : در این مرحله بیش از 90 درصد گاوها باید آبستن شده باشند و تولید شیر شروع به کاهش می نماید . وزن گاوها بتدریج افزایش و جبران می شود .
4- مرحله خشکی : با قطع تولید شیر نیاز غذایی گاو به مقدار بسیار زیادی کم می شود . در این مرحله باید مراقب رشد جنین بود .

نکات فنی و علمی تغذیه ایی هریک از مراحل شیردهی
1- اوایل شیردهی
در این مرحله گاوها بشدت به بیماریهای متابولیکی مثل تب شیر ، کتوز ، جابجایی شیردان ، اسیدوز شکمبه ایی و غیره حساس هستند و با توجه به کم بودن مصرف خوراک (کاهش اشتها) و تولید شیر زیاد تغذیه گاوها مشکل است . همچنین هر گونه ایراد یا اشکال در تأمین مواد غذایی مورد نیاز سبب کاهش تولید شیر و کاهش عمر اقتصادی گاو می گردد . افزایش عفونتهای رحمی ، لنگش و آبستن نشدن گاو نیز از عوارض سوء تغذیه در این دوره می باشد . نکات عمومی زیر را در این مرحله به یاد داشته باشید :
پس از زایش و شروع شیردهی مصرف کنسانتره یکباره زیاد نکنید بلکه باید بتدریج مصرف کنسانتره را زیاد کرد تا شکمبه گاو به مصرف آن عادت نماید (حداکثر روزی نیم کیلو زیاد شود) از دانه غلات مثل جو و ذرت به میزان کافی در جیره استفاده کنید تا گاو کمتر لاغر شود . در گاوهای پرتولید و تازه زا حداقل 3 درصد چربی محافظت شده در جیره استفاده کنید . استفاده از چربی معمولی سبب کاهش هضم علوفه می شود .
علوفه با کیفیت خوب در اختیار گاوهای تازه زا قرار دهید . زیرا این گاوها اشتهای زیادی به خوراک نداشته و باید به هر وسیله ممکن اشتهای گاو را تحریک کرد . علوفه سبز (مثل یونجه) با کیفیت خوب بهترین وسیله تحریک اشتهای گاو می باشد . در گاوهای پرتولید حداکثر 60 درصد از وزن جیره باید کنسانتره باشد . مقادیر بیش از این حد سبب اسیدوز شکمبه شده و گاو را بیمار می کند. پروتئین جیره باید حداقل 17 درصد باشد . بهتر است از اوره در این مرحله استفاده نکنید . بهترست برای گاوهای تازه زا یک بهاربند مجزا اختصاص دهید تا اولا بتوانید برای این دسته از گاوها از خوراک مخصوص خودشان استفاده کنید و ثانیا گاوهای تازه زا به مراقبت بیشتری نیاز دارند . بدلیل کاهش وزن شدید گاو (بین 50 تا 70 کیلوگرم) باید جیره گاوهای تازه زا کاملا متعادل باشد و برای جیره نویسی آنها بهترست از متخصصین تغذیه دام استفاده نمائید .
2- اوج شیردهی در ابتدای این مرحله تولید شیر به حداکثر خود می رسد و از طرف دیگر مصرف خوراک بتدریج افزایش می یابد و باید مراقب بود که کاهش وزن گاو ادامه پیدا نکند . میزان پروتئین جیره باید حدود 16 تا 17 درصد باشد . نوع و کیفیت پروتئین جیره نیز بسیار مهم است . با رعایت اصول علمی می توان از کاهش چربی شیر جلوگیری نمود (علی رغم افزایش تولید)
3- اواسط شیردهی تا آخر شیردهی : در این مرحله گاو بتدریج چاق شده و کاهش وزن اوایل شیردهی را نیز جبران می کند . با توجه به شروع کاهش نسبی تولید شیر می توان مقدار کنسانتره را در جیره کمتر نمود . بهترین زمان برای جبران کاهش وزن همین دوره است و سعی نکنید در آخر دوره خشکی گاو را چاق کنید زیرا بسیار خطرناک است . می توانید از اوره بمقدار کم (حداکثر 5/0 تا 75/0 درصد) در جیره استفاده کنید و درصد پروتئین جیره را کاهش داده واز این راه سبب کم شدن قیمت جیره می شود . گاوداران با تجربه از روی وضعیت گوشت و چربی روی دنده ها و کپل متوجه لاغری و چاقی گاو می شوند .
4- دوره خشکی : این دوره را میتوان به دو مرحله تقسیم کرد : الف- مرحله شروع خشکی تا 2 الی 3 هفته قبل از زایش ب- مرحله آخر دوره خشکی از 2 الی 3 هفته قبل از زایش تا زایمان در دوره اول خشکی میتوان فقط با علوفه خشبی و مصرف کم کنسانتره دام را سیر کرد . آخرین زمان بازسازی و جبران وزن بدن گاو از اوایل همین دوره است . از مصرف علوفه کپک زده جدا خودداری کنید زیرا می تواند سبب سقط جنین شود . در دوره آخر خشکی باید گاو را برای زایش ، تولید شیر زیاد و مصرف کافی خوراک آماده کنید . از این رو باید از دو هفته قبل از زایش مصرف کنسانتره را بتدریج شروع کرد . برای این منظور از حدود نیم کیلوگرم کنسانتره در روز شروع کنید و تا زمان زایش به حدود 5 تا 6 کیلوگرم برسانید . برای کاهش تب شیر در گله بهترست مقدار کلسیم جیره را در این دو هفته کاهش دهید ولی بلافاصله پس از زایش باید مقدار کافی کلسیم در جیره فراهم باشد .

مقدار مصرف خوراک در گاو
به عنوان یک قاعده کلی باید مصرف خوراک متناسب با نیازهای غذایی دام باشد . هر گونه افزایش و یا کاهش مصرف خوراک می تواند سبب اختلال در تولید و یا غیر اقتصادی شدن تولید گردد . دامدار موفق کسی است که با دقت زیاد سعی نماید طوری برنامه ریزی و مدیریت نماید که هر گاو سهم خود را متناسب با نیازهای غذایی خود دریافت نماید . روشهای مختلفی برای برآورد دقیق مقدار مصرف خوراک ابداع شده است . یکی از معادلات ساده بصورت زیر می باشد : (مقدار تولید شیر بر حسب 4% چربی * 305/0) + ( 0185/0 * وزن بدن ) = مقدار ماده خشک مصرفی از فرمول زیر برای تبدیل شیر با درصد چربی کمتر و یا بیشتر از 4% چربی استفاده می شود : (100/ درصد چربی شیر * مقدار شیر * 15 ) + ( مقدار شیر تولیدی * 4/0 ) = مقدار شیر 4% چربی مثال : گاو هلشتاین 650 کیلوگرمی با تولید روزانه 28 کیلوگرم شیر با 2/3درصد چربی به چه مقدار خوراک روزانه نیاز دارد ( برحسب ماده خشک )؟ الف – برای تبدیل شیر 2/3 درصد چربی به شیر 4 درصد چربی از فرمول زیر استفاده می شود : 6/24 = 4/13 + 2/11 =( 100 / 2/3 * 28 * 15 ) + ( 28 * 4/0 ) = مقدار شیر 4% چربی یعنی 28 کیلوگرم شیر 2/3 درصد چربی برابر است با 6/24 کیلوگرم شیر با 4 درصد چربی ب – محاسبه ماده خشک مصرفی روزانه از فرمول زیر : کیلوگرم 5/19 = 5/7 + 12 = ( 6/24 * 305/0 ) + ( 0185/0 * 650 ) = مقدار خوراک یعنی این گاو روزانه به 5/19 کیلوگرم خوراک (برحسب ماده خشک) نیاز دارد .

چه مقدار علوفه به گاو بدهیم ؟ یکی از سؤالات همیشگی دامداران این است که چه مقدار علوفه و چه مقدار کنسانتره باید به گاو داد . قاعده کلی این است که مقدار علوفه مصرفی باید کمتر از 40 درصد نباشد . هر چه گاو پرتولیدتر باشد درصد علوفه مصرفی کمتر است ولی هیچگاه نباید کمتر از 40 درصد از کل خوراک نباشد . اگر تولید گاو کمتر بود می توان 50 ، 60 و یا 70 درصد علوفه داد . متخصصین تغذیه نشخوار کنندگان از فرمول های مختلفی میزان علوفه مصرفی را برآورد می کنند ، که ذکر آنها در اینجا خسته کننده می باشد . تجربه کارخانه خوراک دام بیضاء نشان می دهد که مقدار علوفه مصرفی تابع نوع علوفه ، قیمت علوفه و کنسانتره و مقدار تولید شیر است .
اگر مقدار تولید شیر گاو کمتر از 20 کیلوگرم در روز بود مقدار علوفه جیره باید حدود 60 تا 70 درصد باشد .
اگر مقدار تولید شیر روزانه بین 20 تا 30 کیلوگرم بود ، مقدار علوفه مصرفی باید حدود 50 تا 60 درصد باشد .
اگر مقدار تولید شیر روزانه بیش از 30 کیلوگرم بود ، مقدار علوفه مصرفی باید حداقل 40 درصد باشد .
بطور مثال گاو مورد بحث در مثال قبلی که روزانه حدود 5/19 کیلوگرم به خوراک نیاز دارد با توجه به مقدار تولید آن حدود 10 تا 11 کیلوگرم علوفه و 5/8 تا 5/9 کیلوگرم کنسانتره (بر حسب ماده خشک) نیاز دارد . نکته مهم : طول قطعات علوفه (یونجه ، ذرت سیلوشده ، کاه و …) باید حداقل 5/2 تا 3 سانتیمتر باشد . کوچکتر بودن قطعات علوفه کمتر از 5/2 سانتیمتر سبب کم کاری شکمبه و سوء هاضمه می شود و می تواند درصد چربی شیر را کاهش دهد .

تغذیه جداگانه علوفه و کنسانتره و یا جیره کاملا مخلوط ، کدام بهتر است ؟ هر یک از روشهای فوق مزایا و محدودیت هایی دارد . شما با توجه به وضعیت دامداری خود باید تصمیم بگیرید کدام روش را اجراء نمائید . بطور خلاصه مزایای جیره کاملا مخلوط را میتوان بشرح زیر خلاصه کرد : 1- اینوع خوراک باعث می شود گاو نتواند اجزای مختلف خوراک را جدا کند و تمام جیره یکنواخت مصرف می شود .
2- امکان جیره نویسی دقیق تر و توزین کلیه اجزای جیره امکان پذیر است .
3- به دلیل اینکه کنسانتره و علوفه با هم مخلوط است ، محیط شکمبه شرایط یکنواخت تری دارد که سبب بهبود بازده غذا می شود .
4- امکان مکانیزه کردن تهیه ، ساخت و توزیع خوراک وجود دارد .
اما محدودیت بزرگ جیره های کاملا مخلوط این است که نیاز به خرد کردن علوفه داشته و نیاز به نیروی کارگری زیاد و یا دستگاه میکسر مخصوص می باشد که برای تمام دامداران مهیا نیست . همچنین در بعضی از گله ها ممکن است درصد چربی شیر افت نماید . اما مصرف جداگانه علوفه و کنسانتره اگر چه بسیار ساده می باشد اما بدلیل عدم مصرف یکنواخت علوفه و کنسانتره ممکن است سبب اسیدوز شکمبه (خوراک زدگی) گاو شود . همچنین معمولا مصرف خوراک بیشتر از نیاز گاو صورت می گیرد .

گروه بندی گاوها
دامدار برای جیره نویسی با یک گاو سروکار ندارد بلکه با گروه بندی آنها بطور گروهی برای دامی خوراک تهیه می کند . بسته به اندازه گله ، تعداد بهاربند ها و مقدار تولید شیر به روشهای مختلف می توان گاوها را گروه بندی کرد . در گله های کوچک گاوها به دو دسته گاوهای دوشا و گاوهای خشک تقسیم می شود . اما در گله های بزرگتر و یا گاوهای پرتولید گاوها را حداقل به 4 گروه تقسیم می کنند :
1- گروه گاوهای تازه زا و متوسط تولید
2- گروه گاوهای پر تولید
3- گروه گاوهای کم تولید
4- گروه گاوهای خشک

در بعضی از دامداری ها گاوهای کم تولید و متوسط تولید را در یک گروه قرار می دهند . به هر حال نکته مهم این است که اختلاف تولید شیر در یک گروه بین گاوها نباید بیش از 7 تا 8 کیلوگرم شیر باشد . نکته مهم این است که اگر گاوهای پرتولید با گاوهای معمولی در یک گروه هستند نیاز گاوهای پرتولید را تا 20 درصد بیشتر از نیاز واقعی آنها در نظر بگیرید تا به تولید آنها صدمه نخورد . همچنین باید حد بالای تولید را در یک گروه مبنای محاسبات خوراک در نظر بگیرید . برای مثال اگر در یک گروه گاو با 20 کیلوگرم تولید و 27 کیلوگرم تولید دارید باید مبنای محاسبه مصرف خوراک 27 کیلوگرم تولید شیر باشد . در گاوداری هایی که امکان ایجاد بهاربند مستقل برای گاوهای تازه زا ندارند برای جلوگیری از فشار تولید به گاو میتوان دو کار انجام داد : الف) ابتدا گاو تازه زا را به مدت یک یا حداکثر دو هفته به گروه گاوهای با تولید متوسط منتقل کرد و بعد از عادت دهی آن به مصرف خوراک آن را به بهاربند گاوهای پر تولید ( بعد از دو هفته ) منتقل نمود . ب) از دو هفته قبل از زایش در گاوهای پا به ماه شروع به مصرف کنسانتره نمود . برای اینکار از روزانه 500 – 250 گرم کنسانتره در روز شروع و روزانه 250 تا 500 گرم کنسانتره به جیره گاو اضافه کنید تا به مصرف کنسانتره عادت نماید .

نکات مهم و کلیدی در تغذیه گاو شیرده بصورت عملی
1- به مقدار کافی مواد قندی با قابلیت تخمیر سریع در جیره قرار دهید ( مثل ملاس ، تفاله چغندرقند و …… )
2- به مقدار کافی مواد نشاسته ایی با قابلیت تخمیر آهسته در شکمبه مثل انواع دانه های عمل آوری شده دانه ذرت و ….. در جیره قرار دهید .
3- بمقدار کافی علوفه و فیبر در جیره توجه داشته باشید .
4- هیچگاه مصرف علوفه سبز مثل یونجه ، شبدر و اسپرس را در گله قطع نکنید .
5- علاوه بر مقدار و درصد پروتئین به کیفیت خوب آن توجه کنید .
6- گاوهای شیری به مواد مکمل ویتامینی و معدنی بمقدار کافی نیاز دارند .
7- هر چه تعداد دفعات خوراک دادن بیشتر باشد ، تعادل شکمبه بهتر برقرار می شود .
8- علاوه بر تولید شیر باید به وضعیت بدن گاو توجه نمایید . عدم توجه به وزن بدن گاو سبب ایجاد چاقی و یا اختلالات متابولیکی می شود .
9- در گاوهای پر تولید باید از پودر چربی محافظت شده و پودر ماهی مناسب استفاده کنید .
10- نسبت جایگزینی ذرت سیلو شده بجای یونجه 3 به 1 می باشد .
11- هر چه جیره دقیق تر باشد سلامت و تولید گاو تضمین می شود .
12- با متخصصین تغذیه دام جهت جیره نویسی و کنترل خوراک مشورت کنید .
در پایان متذکر می شود که گروه تحقیق و توسعه کارخانه خوراک دام بیضاء آمادگی هر گونه مشاوره و ارائه خدمات به دامداران عزیز می باشد .

تغذیه جوجه گوشتی در سنین ابتدائی رشد

امروزه ثابت شده است که تغذیه جوجه های گوشتی با جیره های استاندارد و متوازن همراه با اعمال مدیریت صحیح پرورش تاثیر فراوانی بر رشد و عملکرد جوجه گوشتی دارد . شروع تغذیه جوجه گوشتی با رعایت استاندارد های تغذیه ایی روز همراه با اعمال مدیریت مناسب و صحیح موجب میشود که علاوه بر داشتن گله ایی یکنواخت به لحاظ وزنی ، ضریب تبدیل غذائی و میزان تلفات در آن گله بهینه شود .

اهمیت تغذیه اولیه :
کیسه زرده با 8 الی 9 گرم وزن و قطری حدود 40 میلیمتر ، بیست درصد از کل وزن بدن جوجه را تشکیل میدهد و حاوی مقدار زیادی چربی و پروتئین است . زرده یک ماده غذایی است که برای رشد سلول تازه تشکیل شده و جنینی که از آن بوجود می آید مورد استفاده قرار می گیرد . معمولا کیسه زرده قادر به تامین 50 درصد از انرژی و 43 درصد از پروتئین مورد نیاز جوجه تا بیست وچهار ساعت اولیه رشد پرنده است . مواد مغذی موجود در کیسه زرده حداکثر تا هفتاد ساعت اولیه رشد میبایستی کاملا جذب شوند . منبع تامین انرژی در کیسه زرده تری گلیسریدها هستند که یک گرم از آن قادر به تامین 8 الی 9 کیلو کالری انرژی متابولیسمی برای جوجه است .از آنجا که این مقدار انرژی نمیتواند نیاز پرنده را تامین کند لذا دسترسی به غذا برای جوجه معمولا پس از جوجه ریزی در سالن کاملا ضروری است . تحقیقات و بررسهای انجام شده نشان داده است که تغذیه طیور با دان کامل بلافاصله پس از جوجه ریزی جذب کیسه زرده را سریع تر کرده و با انجام حرکات روده در جوجه ، انتقال زرده به داخل روده سریع تر انجام و عفونتهای ناشی از کیسه زرده به میزان فراوانی کاهش می یابد . تحقیقات انجام شده نشان داد که جوجه هائی که بمدت 48 ساعت اولیه پرورش غذا دریافت نکرده بودند حدود 8 درصد وزن خود را از دست داده و وزن روده آنها حدود 60 درصد نسبت به گروه شاهد کاهش داشت ولی جوجه هائی که بلافاصله به آب و غذا دسترسی داشتند وزن روده آنه بیشتر و بالطبع جذب مواد مغذی در آنها بیشتر و وزن پایان دوره آنها 200 الی 500 گرم بیشتر نشان داده شد که بیشترین تاثیر افزایش وزن نیز در ناحیه عضلات سینه بود .

در جوجه های گوشتی تازه تفریخ شده از تخم مکانیسم تشنگی هنوز به خوبی توسعه نیافته است ولی با مصرف غذا مکانیسم تشنگی تحریک میشود و این مسئله در رشد مطلوب جوجه های گوشتی تاثیرگذار است. همچنین سیستم ایمنی جوجه های تازه متولد شده برای توسعه و تکامل نیازمند به مصرف است . مصرف غذا با رعایت استانداردهای تغذیه ایی جهت رشد و نمو غدد لنفاوی ضروری است . عدم دسترسی به مواد مغذی و دان و ایجاد گرسنگی اولیه در جوجه ها میتواند مقاومت به بیماریها را در طول زندگی کاهش دهد . امروزه در بسیاری از واحدهای پرورش جوجه گوشتی ملاحظه میشود مرغدارن به جای استفاده از دان کامل از آرد ذرت در ساعات اولیه پرورش طیور استفاده میکنند . توصیه موکد بر آن است که بجای تغذیه با آرد ذرت از دان کامل استفاده شود . جوجه ها بلافاصله پس از خروج از تخم مرغ شدیدا نیازمند به منابع کربوهیدراتها هستند و کربوهیدراتهای موجود در کیسه زرده قادر به تامین نیازهای اولیه جوجه نیست . بنابراین گرچه تغذیه اولیه با آرد ذرت میتواند تا حدی نیاز به انرژی را تامین کند ولی غذائی که به لحاظ مواد پروتئینی فقیر باشد نارسائی رشد را در بافتهای بدن در اوایل رشد بوجود خواهد آورد که این مسئله بر روی رشد ثانویه تاثیرگذار خواهد بود .

آزمایشات فراوانی با سطوح مختلف انرژی و پروتئین روی جوجه گوشتی انجام شده است ، نتایج اکثریت آزمایشات نشان داده است که استفاده از جیره های اولیه استاندارد ( جیره های غذائی صفر تا 14 روزگی ) و افزایش 5 الی 10 درصد مواد مغذی بالاتر از حد نیاز جداول راهنمای پرورش نژادی علاوه بر بهبود ضریب تبدیل غذائی و کاهش تلفات باعث افزایش وزن بین 5 الی 15 درصد نسبت به گروه شاهد شده است و در پایان بازده اقتصادی بهتری را برای پرورش دهندگان ایجاد نموده است . از دیگر موارد مهم شروع تغذیه در آغاز جوجه ریزی پرورش گله ای با میزان یکنواختی بهتر است که این مسئله در هنگام بارگیری و تعیین میانگین وزنی و وزن یکسان لاشه طیور در کشتارگاه کاملا محسوس است .

در نمودارهای زیر نمونه هائی از آزمایشات انجام شده آورده شده است .
A : گروهی که 12 ساعت اولیه رشد فقط آب ، سپس دان کامل مصرف کرده بودند .
B : گروهی که 12 ساعت اولیه را آرد ذرت ، سپس دان کامل و آب مصرف کرده بودند .
C : گروهی که از ابتدا آب و دان کامل مصرف کرده بودند .

همانطور که گفته شد مصرف غذا در ساعات اولیه برای رسیدن به رشد مطلوب بسیار مهم است . تحقیقات نشان داده است که اگر آب آشامیدنی طی 18- 12 ساعت اولیه حاوی مواد انرژی زا مانند شکر باشد طیور از رشد و عملکرد بهتری برخوردار خواهند شد . طی یک بررسی جوجه هائیکه در 12 ساعت اولیه پرورش آب حاوی 5 درصد شکر مصرف کرده اند در مقایسه با جوجه هائیکه آب شکر مصرف نکرده بودند در سن 21 روزگی از 50 گرم وزن بیشتر و بهبود 0.4 درصد ضریب تبدیل غذائی و کاهش 0.5 درصد حذف و تلفات برخوردار بودند . رعایت این نکته نیز ضروری است که افزایش زیادی شکر ( گلوکز ) در آب میتواند باعث اسهال در گله شود .
جوجه ها پس از خروج از تخم مرغ می توانند در معرض انواع عوامل استرس زا قرار گیرند این استرس ها گاهی موقتی و گاهی دائمی هستند . استرس همواره بر روی متابولیسم ، سیستم ایمنی و سلامت طیور تاثیرگذار است . افزایش فشار خون ، انقباضات خفیف و مداوم ماهیچه ها ، افزایش تعداد تنفس و ضربان قلب و ایجاد حالت عصبی ، تغییر در سیستم گردش خون ، کاهش مصرف دان و رشد از عوارض استرس در گله میباشد . با ایجاد استرس در گله غدد لنفاوی طیور تحت تاثیر قرار گرفته و شروع به تحلیل می رود و طیور پاسخ مناسبی به واکسیناسیون نخواهد داد . اعمال روشهای صحیح مدیریتی و استفاده از محلولهای مولتی الکترولیت و مولتی ویتامین در آب آشامیدنی طیوری که در معرض استرس قرار گرفته اند میتواند ضمن کاهش تنشهای حاصل از استرس عملکرد طیور را بهبود بخشد .

نتیجه گیری کلی :
تاخیر در دسترسی به آب و دان کامل بر روی وزن و عملکرد جوجه های گوشتی تاثیر داشته و استفاده از جیره های آغازین متوازن و استاندارد متناسب با نیازهای جوجه و افزایش درصدی در میزان پروتئین و مواد مغذی جیره طبق یک روش مناسب همراه با ترکیبات حمایتی ( استفاده از آب شکر و محلولهای مولتی الکترولیت و مولتی ویتامین ) میتواند نتایج مطلوبی را برای جوجه های گوشتی ببار آورد .

12 نکته پیرامون تغذیه و پرورش جوجه گوشتی در هوای گرم
نکته 1 :تا زمانیکه وزن جوجه ها به 150 گرم نرسیده باشد ، برنامه خاموشی را اجرا نکنید . بتدریج و در مدت 2 الی 3 روز گله را به برنامه خاموشی وارد نمایید تا استرس ناشی ازخاموشی به حداقل برسد .
نکته 2 :اگر در اجرای برنامه خاموشی احساس شد که مدت تاریکی زیاد است و ممکن است جوجه ها بدلیل گرما و تشنگی دچار مشکل کم آبی شوند ، میتوان 1 ساعت روشنایی در اواسط دوره تاریکی در نظر گرفت تا جوجه ها به آب دسترسی پیدا گنند .
نکته 3 : اگر مشکل هوادهی و گرم بودن هوای سالن وجود نداشت میتوان میزان مصرف دان به ازاء هر قطعه در هر روز 5 الی 15 گرم افزایش داد و برعکس ، در صورت وجود مشکل هوادهی و افزایش بیش از حد دما در سالن ، میزان مصرف دان را به ازاء هر قطعه در روز 5 الی 10 گرم کاهش دهید .
نکته 4 :حتی امکان تعداد آبخوری ها و دانخوری ها را بخصوص در 7 روز اول دوره پرورش افزایش دهید . هر آبخوری کله قندی به ازاء 60-50 قطعه و هر سینی دانخوری را برای 80-70 قطعه در نظر بگیرید ( در صورتیکه سینی دانخوری به تعداد کافی نداشتید میتوانید از کاغذهای Chick Paper استفاده نمایید ) . این مسئله به وزن گیری هفته اول جوجه ها کمک می کند .
نکته 5 : پس از اتمام ساعات خاموشی در هر روز ، اجازه دهید تا جوجه ها در سالن حرکت کرده به آبخوری ها برسند و آب مصرف نمایند ، سپس دان را درسالن توزیع نمایید .
نکته 6 : تعداد وعده های غذادهی را افزایش دهید ، اما در هر وعده مقدار کمتری دان داده شود . این بدان معنی است که همان مقدار دان مصرفی روزانه را در وعده های بیشتری توزیع نمایید . در صورتیکه از دانخوری های سیلویی (سطلی) استفاده می کنید تعداد آنها را افزایش دهید تا شاهد تراکم جوجه ها در اطراف دانخوری ها در هنگام توزیع دان نباشید . در دانخوری های ریلی ، میتوان با استفاده از خاموشی و روشن کردن دستگاه دانخوری (هاپر) ، اجازه داد تا دان مسافتی را در سالن طی کند و بعد بتدریج لامپها را روشن کرده تا دان برای جوجه ها قابل رویت شود .
نکته 7 : از دادن دان اضافی به جوجه ها اجتناب نمایید . زیرا دان اضافی باعث تشدید استرس گرمایی شده و بدنبال آن مشکلاتی مثل گرما زدگی ، سکته ناگهانی و آسیت در گله افزایش می یابد .
نکته 8 :دمای ایده آل برای پرورش طیور ( از هفته دوم به بعد ) بین 20 تا 27 درجه سانتی گراد با رطوبت نسبی کمتر از 50 درصد می باشد .حتی امکان سعی کنید نوسانات دمایی شب و روز در سالن را محدود سازید . از افزایش بیش از حد دما در روز و از کاهش ناگهانی دما در شب جلوگیری نمایید .
نکته 9 : در ساعات گرم روز ( بخصوص از ساعت 11صبح الی 5 بعد از ظهر ) دان بمقدار کم و محدود شده در اختیار جوجه ها قرار دهید . در این فاصله از مکمل های ویتامینه ( مثل ویتامین C ، AD3E ، مولتی ویتامین یا مولتی الکترولیت ) در آب استفاده نمایید . همچنین با توجه به اینکه در این ساعات هوای ورودی به سالن گرم و خشک است ، علاوه بر سیتم پوشال و حرکت آب بر روی پوشال و مکش هوای سالن توسط هواکش ها ، میتوان با استفاده از دستگاه مه پاش یا سمپاشهای کوله پشتی که مقداری ماده ضدعفونی کننده در آن ریخته شده است ، دمای سالن را کاهش ، رطوبت هوا را افزایش و هوای سالن را ضد عفونی نمایید (البته بشرط آنکه رطوبت هوای سالن و بستر جوجه ها بیش از حد بالا نرود) .
نکته 10 : بعد از هفته اول به ازء هر 80 قطعه جوجه موجود در سالن یک آبخوری اتوماتیک آویزی در نظر بگیرید . آب تمیز و خنک در آبخوری ها همواره بایستی در اختیار جوجه ها قرار داشته باشد .دمای مناسب برای آب مصرفی حدود 25 درجه سانتیگراد است .
نکته 11 :کاهش تراکم جوجه ها باعث کاهش دمای سالن می شود ، بنابراین استرس گرمایی در گله کاهش می یابد .
نکته 12 : در صورت مشاهده بستر خیس و مرطوب در محل تجمع جوجه ها در کناره های سالن و دورتا دور آبخوری ها ، در اسرع وقت اقدام به خارج سازی بستر مرطوب و جایگزینی آن با بستر خشک و تمییز نمایید .

اثرات استرس گرمائی در گاوهای شیری و راههای مقابله

مقدمه :
در بین تمام حیوانات مزرعه ایی گاو شیری حساس ترین حیوان به استرس گرمائی می باشد زیرا گاوهای اصیل شیری برای حداکثر تولید شیر و حداکثر مصرف خوراک اصلاح شده اند که این امر سبب ایجاد حرارت زیادی در شکمبه و نیز در حین فرآیند تولید شیر در آنها می شود . اگر درجه حرارت محیط از حد معینی بالاتر رود ، دیگر حیوان قادر نخواهد بود براحتی گرمای درونی خود را دفع نماید و سبب ایجاد تغییراتی در بدن گاو می شود. به خصوص هر چه محیط مرطوب تر باشد ، این شرایط سخت تر است . گاوهای پیرتر ، سنگین تر و پرتولید تر حساس تر از بقیه گاوها هستند . نتیجه مستقیم استرس گرمایی کاهش مصرف خوراک و کاهش تولید شیر می باشد . هر دوی این عوامل سبب کاهش تولید گرمای متابولیک در حیوان شده و از این راه تا حدودی با استرس گرمائی مقابله می کند . از سوی دیگر استرس گرمائی اثرات مخربی روی رشد و بلوغ فولیکول های تخمدانی داشته و رشد و سلامت جنین را نیز به خطر می اندازد . در مجموع میتوان گفت که از جنبه اقتصادی استرس گرمائی ضررهای هنگفتی به دامدار تحمیل می کند . مقابله با استرس گرمائی نیاز به تجهیزات و اعمال مدیریت های متنوعی دارد تا بتوان تا حدی از اثرات مضر آن در گله جلوگیری نمود . یک دامدار موفق کسی است که بتواند با تلفیقی از روشهای مختلف اثرات منفی استرس گرمائی را به حداقل برساند .

فیزیولوژی تنظیم دمای بدن :
مانند بقیه حیوانات پستاندار ، گاوها نیز حیوانات خونگرمی هستند یعنی دمای بدنشان در دامنه ثابت و قابل قبولی باقی می ماند ( 4/38 تا 39 درجه سانتی گراد ) . اگر تولید حرارت داخلی بدن ( گرمای متابولیک ) و یا دمای محیط اطراف بالا رود ، مکانیسم هایی وجود دارد که حیوان این گرمای اضافی را از خود دفع نماید . در سطح بدن و نیز در هیپوتالاموس گیرنده های حساس به دما وجود دارد ، بدین ترتیب که اگر دمای محیط و یا گرمای داخلی بدن افزایش یابد این گیرنده ها تحریک شده و باعث فعالیت سیستم اعصاب مرکزی ( CNS ) می گردد . سیستم اعصاب مرکزی از طریق ارتباط با دستگاه گردش خون ، دستگاه تنفس ، دستگاه گوارش ، دستگاه ادراری و دستگاه غدد درون ریز عملیات کنترل دما را هدایت می کند .
برای اینکه دمای بدن حیوان ثابت بماند باید میزان تولید حرارت در بدن و دفع آن برابر باشد . حرارت و رطوبت محیط نیز در این معادله نقش بسزایی دارند . بنابراین میتوان نوشت :
میزان دفع حرارت = میزان حرارت متابولیک + حرارت محیط استرس گرمائی موقعی ایجاد می شود که مجموع حرارت متابولیک بدن و حرارت محیط بیشتر از میزان دفع آن باشد . روش ها و فرمول های مختلفی برای بیان شدت استرس گرمائی ارائه شده است که یکی از دقیق ترین و متداول ترین آنها شاخص دما – رطوبت ( THI ) می باشد.
بر اساس تجارب فراوان اگر THI بیشتر از 72 باشد حیوان دچار استرس گرمائی می شود . برای سهولت کار جهت تعیین استرس گرمائی و میزان THI از جداول مخصوص استفاده می کنند که بر اساس دمای محیط و رطوبت نسبی محاسبه شده است .

تصویر شماره 26

بر اساس جدول فوق اگر عدد حاصله از تلاقی ستون های افقی ( رطوبت نسبی هوا ) و عمودی ( درجه حرارت محیط بر حسب درجه فارنهایت ) (یعنی همان عدد THI) برنگ سبز مشخص شد ، حیوان دچار استرس گرمائی در حد خفیف می باشد ( Mild Stress ) . اگر برنگ آبی مشخص شد ، حیوان دچار استرس گرمائی در حد متوسط (Medium Stress) شده و اگر برنگ قرمز درآمد ، حیوان در معرض استرس حرارتی شدیدی ( Severe Stress ) قرار دارد .

علائم استرس گرمایی در گله عبارتست از : بدنبال سایه گشتن گاوها که در اینحالت مکانشان را جهت خوردن غذا یا نوشیدن آب ترک نمی کنند – افزایش مصرف آب – دامها بیشتر می ایستند تا اینکه بخواهند دراز بکشند – کاهش مصرف خوراک – افزایش حرکات تنفسی – افزایش دمای بدن و افزایش تولید بزاق . بدنبال استرس گرمائی میزان تنفس و تعریق حیوان افزایش می یابد .بدین ترتیب مقدار زیادی آب تبخیر و از این راه گرمای محیط بدن را دفع و باعث خنک شدن بدن گاو می گردد . از سوی دیگر هر چه شدت استرس گرمائی افزایش یابد تعداد حرکات تنفسی نیز زیاد می شود و نهایتا به له له زدن می انجامد . تنفس سریع و سطحی سبب افزایش حجم مرده هوای ریه ها شده که اگر ادامه یابد به آلکالوز تنفسی می انجامد ، این امر سبب کاهش بی کربنات خون شده و بر روی غلظت بی کربنات بزاق اثر منفی می گذارد . با کاهش بی کربنات بزاق PH محیط شکمبه اسیدی می شود و ممکن است دام دچار اسیدوز شکمبه ای شود . از طرف دیگر حیوان برای مقابله با گرما و دفع آن گردش خون را طوری تنظیم می کند که خون بیشتری از طرف مرکز بدن به سطح پوست جریان می یابد ، این عمل سبب کاهش جریان خون در اطراف دستگاه گوارش شده و هضم و جذب مواد را مختل می نماید .

تغییرات هورمونی :
کاتکول آمین ها در شرایط استرس گرمائی افزایش می یابند که به دلیل خاصیت تحریک آدرنرژیک غدد سبب افزایش ترشح عرق می شود . اثر منفی دیگر افزایش کاتکول آمین ها کاهش فعالیت انقباضی شکمبه می باشد . همزمان غلظت ADH نیز افزایش می یابد که سبب کاهش حجم ادرار و افزایش ابقای آب در بدن می گردد . ترشح هورمون آلدوسترون از غده آدرنال افزایش یافته که سبب جذب فعال یون سدیم از لوله های ادراری در کلیه می شود . جهت پایین نگه داشتن متابولیسم بدن ترشح هورمون های T3 و T4 کاهش می یابد . مانند هر نوع استرسی ، استرس گرمائی سبب آزاد شدن ACTH از غده هیپوفیز قدامی شده که نهایتا منجر به آزاد شدن هورمون گلوکوکورتیکوئید از قسمت کورتکس غده آدرنال می شود . گلوکوکورتیکوئید مهار کننده هورمون LH می باشد و همچنین باعث سرکوب سیستم ایمنی بدن می شود . مجموع تغییرات هورمونی فوق در جهت خنثی کردن استرس گرمائی بدن بوده ولی اثرات مخرب و منفی بر تولید و سلامت دام بجای می گذارد . اثرات استرس گرمائی
1- تغذیه ایی : آب – مهمترین ماده مغذی در زمان استرس گرمائی می باشد که مصرف آن حدود 33 درصد در شرایط استرس افزایش می یابد خوراک – مصرف خوراک حتی تا 25 درصد می تواند کاهش یابد . این نکته بایستی همواره مد نظر باشد که نیاز به انرژی در گاو برای تولید شیر تغییر ناپذیرست و در حقیقت نیاز به انرژی برای خنک کردن دام (انرژی نگهداری) افزایش یافته ( تا 33 درصد ) و از این راه راندمان مصرف انرژی در گاو مختل خواهد شد . بنابراین کاهش مصرف خوراک و افزایش نیاز نگهداری تواما سبب بالانس منفی انرژی شده و شدیدا تولید شیر و تولیدمثل حیوان را تحت تاثیر قرار می دهد .در آب و هوای گرم نسبت مصرف علوفه به کونسانتره کاهش می یابد ( مصرف کونسانتره بیشتر می شود ) ، که این مسئله سبب می شود جیره های با قابلیت هضم زیاد در مقادیر زیادی مصرف شوند . در اینحالت گله ایی که قبلا حداکثر کونسانتره را مصرف داشته در این حالت درگیر اسیدوز شده و از خوراک می افتد .
2- اثر بر تولید شیر و ترکیبات آن : در یک گاو 450 کیلوگرمی ، تولید هر 0.45 کیلوگرم شیر حدود 10 کیلوکالری حرارت متابولیک در ساعت تولید می کند . بنابراین در گاوهای پرتولید اثر استرس گرمائی بدلیل تولید بیشتر حرارت متابولیک شدیدتر است . تولید شیر در گاو برحسب شدت استرس می تواند از 7 تا 35 درصد کاهش یابد .تحقیقات نشان داده به ازاء هر 0.45 کیلوگرم کاهش در ماده خشک دریافتی ، 0.9 کیلوگرم شیر کاهش می یابد . در تحقیق دیگری اثبات شد که به ازاء هر 0.5 درجه سانتیگراد افزایش دمای بدن بالاتر از 38.6 درجه سانتیگراد ، تولید شیر در روز 1.8 کیلوگرم کاهش می یابد . بنابراین افزایش درجه حرارت محیط بر روی میزان ماده خشک دریافتی ، شیر تولیدی و میزان مصرف آب تاثیر خواهد گذاشت (جدول شماره 2 ).

تصویر شماره 27

جدول شماره 2 : تغییرات نسبی در تولید شیر ، ماده خشک دریافتی و مصرف آب بدنبال افزایش درجه حرارت محیط
همچنین چربی شیر بدلیل کاهش مصرف الیاف سقوط کرده که این مسئله باعث کاهش قیمت فروش شیر می شود . 3- اثر بر تولید مثل :
بطور خلاصه مهمترین اثر استرس گرمائی تاخیر در آبستنی و افزایش مرگ و میر اولیه جنینی است . بدلیل تغییرات شدید هورمونی در گاو ، رشد و تکامل فولیکول های روی تخمدان مختل می شود . همچنین جسم زرد تولید شده نیز رشد مناسبی نداشته و نمی تواند از دوام آبستنی حمایت خوبی داشته باشد . از طرف دیگر بدلیل تغییرات درونی در محیط رحم و لوله های تخمدان و اختلال در تبادل مواد مغذی بین مادر و جنین ، رشد و تکامل جنین نیز آسیب می بیند . تغییر در محیط رحم روی زنده مانی و تحرک اسپرماتوزئیدها و لقاح اثر منفی می گذارد . مدیریت استرس گرمائی بطور کلی سیاست های راهبردی جهت کاهش اثرات استرس گرمائی در سه موضوع خلاصه می شود :
1- تغییر و اصلاح فیزیکی محیط
2- مدیریت تغذیه ایی
3- اصلاح گاوها از نظر ژنتیکی جهت افزایش مقاومت به گرما
موارد 1 و 2 در حوزه کاری دامداران بوده و موضوع سوم توسط متخصصین اصلاح نژاد باید اعمال شود . تغییر و اصلاح فیزیکی محیط :
بطور اجمالی توجه به 4 عامل می تواند در اصلاح فیزیکی محیط مؤثر باشد : الف– درجه حرارت محیط ، ب– رطوبت نسبی ، ج– حرکت و جریان هوا ، د– تابش خورشید . بسته به شرایط دامداری یک یا چند مورد از این موارد جهت مقابله با استرس گرمائی باید اصلاح شود . در این ارتباط باید موارد ذیل مد نظر قرار گیرد :
تأمین سایه به اندازه کافی – مهمترین و ارزانترین راه که محیط زندگی گاو را اصلاح کنید ، تأمین سایه است . هر چند سایه طبیعی ( سایه درختان ) بهترین روش برای تسکین استرس گرمایی محسوب میشود اما هنگامیکه سایه طبیعی در دسترس نباشد ، سایه های مصنوعی سایه مورد نیاز برای جلوگیری از اثرات تشعشعات خورشیدی را تأمین می نمایند . بسته به شرایط محیطی و نوع سیستم نگهداری حداقل سایه مورد نیاز حدود 4 تا 5.5 متر مربع به ازای هر رأس گاو شیری می باشد . اگر از سقف های فلزی جهت تأمین سایه استفاده شود بهترست سطح بالایی آن رنگ روشن ( سفید ) زده شود . جالب است بدانیم گاوهای خشکی که دورة خشکی را درسایه سپری کردند ، گوساله های بزرگتری بدنیا آوردند . خنک کردن گاوها – روشهای مختلفی برای خنک کردن گاوها ابداع شده است که بسته به شرایط محیطی و امکانات متفاوت است . برای مثال در شرایط گرم و مرطوب تأمین اندازه کافی سایه به همراه تهویه مناسب می تواند سبب خنک شدن گاوها شود . اگر دمای محیط زیاد باشد ( بیش از 35 درجه سانتیگراد ) در مناطق گرم و مرطوب تهویه بتنهایی نمی تواند زیاد مؤثر باشد در این شرایط استفاده از سیستم اسپری بارانی بهمراه تهویه زیاد می تواند مؤثرتر باشد . در شرایط گرم و خشک ( مانند اکثر مناطق ایران ) اسپری بارانی بهمراه تهویه ایجاد جریان هوا سبب خنک شدن گاو می گردد . نکته قابل توجه در این زمینه انتخاب نوع نازل و فن می باشد ، زیرا اگر میزان آب خروجی از نازل زیاد باشد سبب خیس شدن بستر گاوها می شود و یا اگر جریان کافی هوا وجود نداشته باشد بدلیل دم کردن محیط ، استرس گرمائی ممکن است تشدید شود . این روش خنک کردن ممکن است در سالن انتظار شیردوشی ، راهروهای خروچی از سالن شیردوشی و یا بالای آخور استفاده شود . یکی از مهمترین قسمت هایی که باید با آن توجه کافی داشت سالن انتظار شیر دوشی است زیرا معمولا ازدحام گاوها سبب تشدید استرس می شود . بهترین سیستم خنک کردن در این وضعیت استفاده از اسپری بارانی بهمراه استفاده از فن های قوی می باشد . آب به صورت دوره های 0.5 تا 1.5 دقیقه ایی بر روی گاوها اسپری می شود و سپس فن ها با ایجاد جریان هوا سبب خنک شدن گاوها می شوند. دوشها به فاصله 2.5 متری از هم و در ارتفاع 2.5 متری نصب می شوند . دوش ها معمولا آب را در یک زاویه 180 درجه ایی می پاشند. فن های بزرگ با قطری در حدود 90 الی 120 سانتیمتری با زاویه 30 درجه نسبت به خط عمود و با فاصله 2.5 متری از هم در بالای سر دوش ها نصب می شوند ( به ازاء هر 35 الی 45 رأس گاو یک فن در نظر گرفته می شود )
نکته اساسی در این روش اولا وجود مقدار کافی آب در دسترس می باشد . ثانیا آب نباید بیش از حد اسپری شود ، زیزا سبب شسته شدن بدن گاو و چکه کردن آب آلوده از سر پستان ها خواهد شد ، که این مسئله باعث افزایش موارد ورم پستان و افزایش بار میکروبی شیر می شود . ثالثا اگر مقدار آب کم باشد و یا جریان هوا کافی نباشد سبب تشدید استرس می شود . یکی دیگر از بخش هایی که در کاهش استرس گرمائی و تشویق گاوها به مصرف خوراک میتواند مؤثر باشد اسپری بالای آخور میباشد . در این روش علاوه بر رعایت نکات روش قبل باید مواظب بود که آب وارد آخور نشود زیرا سبب عدم رغبت گاو در مصرف خوراک خواهد شد . یکی از راههای بسیار مؤثر و جدید در خنک کردن گاوها بخصوص در قسمت سایه استفاده از اسپری مه بهمراه جریان هوا است . تجربیات محققین مختلف نشان داده است که این روش می تواند در صورتیکه دقیق و علمی طراحی شده باشد ، دمای محیط را بین 8 تا 14 درجه سانتیگراد کاهش دهد . اساس این روش ایجاد مه بسیار ریز ( در حد زیر 50 میکرون ) و تبخیر سریع آن می باشد بطوریکه هیچ ذره ایی از آب به بدن دام نمی رسد بلکه با تبخیر آن گرمای محیط جذب آب شده و آن را به بخار تبدیل می کند . این تبدیل سبب خنک شدن محیط می گردد . نکته جالب در این روش عدم خیس شدن بستر ، مصرف بسیار کم آب و خنک شدن مؤثر هوا می باشد . هر چند بکارگیری سیستم های خنک کننده ( هر کدام از انواع ذکر شده در بالا ) در گاوداریها گاها یک سرمایه گذاری اولیه قابل توجه و هزینه عملیاتی برای دامدار دربر دارد ، اما کلیه این هزینه ها بواسطه افزایش تولید شیر، بهبود تولید مثلی در گله و کاهش موارد حذف گاوها جبران خواهد شد .

مدیریت تغذیه ایی
بدنبال استرس حرارتی مصرف غذا کم و احتیاجات نگهداری زیاد میشود ، گاوها مواد مغذی کمتری از راه غذا دریافت می نمایند . حال اگر گاو در مرحله نخست شیردهی ( موازنه منفی انرژی ) نیز قرار داشته باشد با کمبود تغذیه ایی شدیدتری مواجهه خواهد شد . در زیر به چند نکته تغذیه ایی در زمان رویارویی با استرس گرمائی اشاره شده است . 1- آب : آب تمیز وخنک دائما در اختیار گاوها قرار داشته باشد . دمای مناسب آب شرب گاوها 21 الی 30 درجه سانتی گراد است . هر گونه کمبود آب آشامیدنی اثرات استرس گرمائی راتشدید می کند . میزان سدیم آب (شوری) باید در حد قابل قبول باشد . آبشخورها بایستی در سایه قرار داشته باشند . درست بعد از شیردهی گاوها ، بایستی امکان دستیابی به آب برای دامها فراهم باشد ( دریافت حجم بسیار زیادی آب قبل از شیردهی گاو ممکن است نقطه انجماد شیر را بالا ببرد ) .
2-علوفه سبز با کیفیت خوب در اختیار گاوها قرار دهید . همانطور که می دانیم مصرف علوفه برای سنتز چربی شیر ، تأمین فیبر لازم برای حرکات شکمبه ایی و جلوگیری از اسیدوز لازم است . از آنجا که علوفه یکی از منابع تولید حرارت متابولیک می باشد ( علوفه های پرساقه و با کیفیت پایین حرارت تخمیری بیشتر و علوفه های با کیفیت بسیار بالا بدلیل هضم سریعتر آنها حرارت متابولیکی کمتری تولید مینمایند ) لذا باید مصرف آن را محدود به علوفه با کیفیت خوب نمود در اینحالت نبایستی ADF زیر 19-18 درصد و NDF زیر 28-25 درصد بیاید . مصرف بیش از حد مواد خشبی سبب ایجاد حرارت تخمیری زیاد در شکمبه می شود .
3-از منابع چربی در جیره استفاده شود . چربی بدلیل غلظت بالای انرژی سطح انرژی جیره را افزایش و تولید گرما را کاهش می دهد . بهمین دلیل مصرف آن در شرایط استرس گرمائی توصیه می شود . افزودن 2 تا 3 درصد چربی میتواند جایگزین خوبی برای غلات در جیره باشد . بشرط آنکه کل چربی جیره از 7 درصد ماده خشک بیشتر نشود. از آنجاییکه اسیدهای چرب جذب روده ایی کلسیم و منیزیم را کاهش می دهند ، هنگامیکه از چربی ها در جیره استفاده شود نیاز به ایندو ماده معدنی افزایش می یابد ( 0.9 % کلسیم و 0.35 % منیزیم ) .
4-از تغذیه بیش از حد پروتئین جلوگیری نمایید زیرا دام برای دفع نیتروژن اضافه انرژی مصرف می نماید . جیره هایی که میزان پروتئین قابل تجزیه در شکمبه ( RDP ) آنها بیش از 65% است را بایستی محدود نمود زیرا تولید نیتروژن اضافه بایستی توسط کلیه ها دفع شود . بهتر است مصرف پروتئین در گاوها بر اساس پروتئین قابل تجزیه در شکمبه و پروتئین غیر قابل تجزیه در شکمبه ( RUP ) تنظیم شوند .
5-غلظت مواد مغذی را درجیره افزایش دهید . بدلیل کاهش مصرف خوراک اگر غلظت مواد مغذی ثابت باشد مقدار کمتری مواد مغذی به بدن حیوان می رسد . بنابراین لازم است که جیره غلیظ تر تهیه شود .
6-مواد معدنی نیاز به تنظیم دارند . برعکس انسانها که در هنگام عرق کردن سدیم زیادی از دست می دهند ، عرق گاو حاوی مقادیر زیادی پتاسیم است . بدلیل تعریق و دفع ادرار احتیاج به بعضی از مواد معدنی افزایش می یابد . مقادیر مواد معدنی که در هنگام استرس گرمایی توصیه می شوند بدین صورت می باشند : پتاسیم بیش از 1.4 درصد ، سدیم 0.45 – 0.35 درصد ، منیزیم 0.4 – 0.35 درصد و کلر بیش از 0.4 درصد ماده خشک . لازم بذکرست که تنظیم مواد معدنی می بایست چند هفته قبل از شروع افزایش دما انجام شود تا در هنگامیکه بدن به آنها نیاز پیدا کرد در بدن موجود باشند . 7-تعادل آنیون وکاتیون جیره ( DCAB ) باید افزایش یابد .
8-افزودن مواد بافری مثل جوش شیرین ، اکسید منیزیم ، بیکربنات پتاسیم جهت حفظ تعادل کاتیونی و نیز چربی شیر ضروری است .
9-استفاده از نیاسین ( مصرف انرژی را بهبود می بخشد ) ، مخمرها (به هضم فیبر کمک می کنند ) و کشت های قارچی نظیر آسپرژیلوس اوریزا در شرایط استرس گرمایی پیشنهاد می شوند .
10-استفاده از مواد افزودنی که سبب افزایش اشتها و مصرف خوراک در گاوهای شیری می شود در زمان استرس گرمائی توصیه می شود .
11-بمنظور تحریک اشتهای دام همواره غذاهای درون آخور را تازه نگه دارید و از جیره های غذایی کاملا مخلوط یا TMR استفاده کنید .اضافه کردن مقداری کمی آب به خوراک بمنظور مرطوب کردن آنها میتواند کمک کننده باشد .
12-در آب و هوای گرم و مرطوب می بایست تعداد دفعات غذادهی را افزایش یابد ولی در هر وعده غذای کمتری داده شود ( یعنی همان حجم غذای روزانه در وعده های بیشتری توزیع شود ) . این کار باعث میشود از افزایش حرارت خوراک و خوراک فاسد شده در آخور جلوگیری شود . همچنین مگس های اطراف خوراک نیز کاهش می یابند و در نهایت جمعیت مگس ها کاهش می یابد . با افزایش تعداد وعده های غذایی ، کارگر زمان بیشتری را صرف سرکشی و مراقبت از گاوها خواهد نمود .
13-از آنجاکه در هوای گرم خوراکهای مرطوب زودتر فاسد می شوند ، خوراکها را بایستی هموراه تازه نگه داشت . تغذیه در اوایل صبح و در اواخر شب که هوا خنک تر است توصیه می شود . میتوان گفت اگر 70 – 60 درصد جیره غذایی روزانه ( 3/1 غذای دریافتی در روز ) از ساعت 8 بعدازظهر الی 8 صبح داده شود ، بطور موفقیت آمیزی تولید شیر در هوای گرم افزایش می یابد .